نویسندگان

1 دانشیار، گروه اقتصاد، دانشگاه الزهرا

2 کارشناس ارشد رشته اقتصاد، دانشگاه الزهرا

چکیده

ایران به­ علت موقعیت لرزه خیزی و وجود گسل فراوان و همچنین قرارگیری روی یکی از کمربندهای زلزله خیز جهان موسوم به آلپا، در برابر این پدیده بسـیار آسـیب پذیر است. علاوه­براین با حدود یک درصد از جمعیت دنیا، بیش از شش درصد تلفات در بلایای طبیعی جهان را دارد. بسیاری از شهرهای مهم کشور از جمله تهران، بـر روی گسل‌های فعال قرار گرفته­اند، که ضعف کلی کالبد شهر، تراکم جمعیت بالا و نحوه نامناسب پراکنش جمعیت در سطح محلات شهری تهران در هنگام وقوع زلزله احتمالی خسارات جانی و مالی فراوانی را میتواند ایجاد کند. اثرات خسارات فوق به­علت مبادلات بالای تهران با سایر مناطق اقتصاد ملی به تهران ختم نمی‌شود و می‌تواند خسارات جدی به کل اقتصاد ملی نیز وارد نماید. هدف اصلی مقاله برآورد تحلیل اثر بخشی اقتصاد سوانح و سرریزی‌های آن است. برآورد به کمک مدل داده ستانده دو منطقه ای صورت گرفته است که در آن دو منطقه، استان تهران و سایر اقتصاد ملی است. پایه آماری تحقیق، جدول داده ستانده دو منطقه‌ای است که بر اساس جدول داده ستانده ملی سال 1390 مرکز پژوهش‌های مجلس، و آمارهای منطقه‌ای مرکز آمار ایران از روش غیرآماری FLQ تهیه شده است. به‌علاوه آمار خسارت‌های فیزیکی ناشی از زلزله در تهران با سناریوهای اختلال شغلی و زمان بازیابی: ناچیز، کم، متوسط، شدید و خیلی شدید از رحیمی (1392) اخذ شده است. نتایج نشان می‌دهند اقتصاد استان تهران در اثر وقوع زلزله در پنج سناریوی فوق از 81 % در سناریو ناچیز تا 103 % در سناریوی خیلی شدید از تولید کل اش را ازدست می دهد و خسارت اقتصاد ملی از منظر تولید ملی متناظر آن‌ها 24 % تا30% برآورد شده است.

کلیدواژه‌ها

آشتیانی و همکاران (1373)، زمین لغزه در ایران گستردگی و اهمیـت اقتـصادی، انتـشارات مؤسـسه بـین المللـی زلزلـه شناسی و مهندسی زلزله.
بزازان فاطمه، علی اصغر بانوئی و مهدی کرمی (1386)، "تأمل بیشتری در خصوص توابع سهم مکانی نوین بین ابعاد اقتصاد فضا و ضرایب داده – ستانده منطقه­ای : مطالعه موردی استان تهران"، پژوهش های اقتصادی ایران، شماره 31،  صص 54-27.
بزازان، فاطمه (1390)، "ضرایب فزاینده­ی تولید، اشتغال و درآمد در مدل داده - ستانده ی دو منطقه­ای"، فصلنامه اقتصاد مقداری، شماره 29، صص179-151.
بزازان، فاطمه، علی اصغر بانویی  و مهدی کرمی (1388)، "تحلیل اثرات بازخوردی و سرریزی در قالب الگوی داده-ستانده دو منطقه­ای(مطالعه­ی موردی استان تهران و سایر اقتصاد ملی)"، پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 39، صص52-29.  
رحیمی، ایمان، (1392)، تدوین روش برآورد خسارات کلان اقتصادی ناشی از زلزله در یک منطقه- مطالعه­ی موردی تهران، رساله­ی دکتری مهندسی عمران، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات.
شیعه، اسماعیل (1389)، "بررسی آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش سلسله مراتبی معکوس (IHYP) و GIS مطالعه­ی موردی منطقه­ی 6 شهرداری تهران"، مجموعه­ی مقالات چهارمین کنگره­ی بین المللی جغرافی دانان جهان اسلام، دانشگاه سیستان بلوچستان، زاهدان،25-27 فروردین 1389.
مرکز آمار ایران (1393و 1394)، حسابهای ملی، حسابهای منطقه‌ای تهران، درگاه ملی آمار.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، معاونت پژوهش های اقتصادی، (1394)، بهنگام سازی جدول داده ستانده، ماتریس حسابداری اجتماعی و طراحی الگوی CGE و کاربردهای آنها در سیاست گذاری اقتصادی و اجتماعی.
ناصراسدی، کیارش، (1385)،"فرآیند ارزیابی خطرپذیری لرزه­ای تاسیسات صنعتی: مطالعه موردی یک پالایشگاه"، رساله دکتری در مهندسی زلزله، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله
Boisvert R. (1992), "Indirect Loss from a Catastrophic Earthquake and Local, Regional, and National Interest", in Indirect Economic Consequences of a Catastrophic Earthquake, pp: 207-265 Washington, D. C.: National Hazard Reduction Program, Federal Management, Agency.
Cho S., Gordon P., Moore J. E., Richardson H. W., Shinozuka M., and Chang S. (2001), "Integrating Transportation Network and Regional Economic Models to Estimate the Costs of A Large Urban Earthquake", Journal of Regional Science, Vol.41, No.1, pp.39-65.
Cochrane H. C. (1974), "Predicting the Economic Impact of Earthquakes", in H.C. Cochrane, J.E. Hass and RW Kates (eds.) Social Science Perspectives on the Coming San Francisco Earthquake, - Economic Impact, Prediction, and Reconstruction, National Hazards Research Paper, No. 25, (Boulder, CO; University of  Colorado).
Cochrane H. C. (1997), "Forecasting the Economic Impact of a Midwest Earthquake" in B. G. Jones (Ed.) Economic Consequences of Earthquakes: Preparing for the Unexpected, pp. 223-247 (Buffalo, NY: National Centre for Earthquake Engineering Research).
Cole S. (1988), "The Delayed Impacts of Plant Closures in a Reformulated Leontief model", Papers of the Regional Science Association, 65, pp. 135-149.
Cole S. (1998), "Decision Support for Calamity Preparedness: Socioeconomic and Interregional Impacts", in M. Shinozuka, A. Rose and R. T. Eguchi (Eds.), Engineering and Socioeconomic Impacts of Earthquakes, pp.125-153 (Buffalo, NY: Multidisciplinary Centre for Earthquake Engineering Research).
Dietzenbacher E., (1997), "In Vindication of the Ghosh Model: a Reinterpretation as a Price Model", Journal of Regional Science, Vol.37, No. 4, pp. 629-651.
Gordon P., Richardson H.W. and Davis B., (1998), "Transport-Related Impacts of the Northridge Earthquake", Journal of Transportation and Statistics, Vol. 1, No.1, pp. 22-36.
Gordon. P., Moore. II, J. E., Richardson H. W., Shinozuka M., An D., and Cho S. (2004), "Earthquake Disaster Mitigation for Urban Transportation Systems, An Integrated Methodology that Builds on the Kobe and Northridge Experiences", in Y. Okuyama and S.E. Chang (Eds.), Modeling Spatial and Economic Impacts of Disasters, pp.205-232, Berlin, Germany, Springer.
Hewings G.L.D, and Mahidhara R. (1996), "Economic Impacts: Lost Income, Ripple Effects, and Recovery", in: S. Changnon (Ed.), The Great Flood of 1993, pp. 205-217 (Boulder, Co: West View Press).
Japan International Corporation Agency (JICA) (2000), "The study on Seismic Micro Zoning of the Greater Tehran Area in the Islamic Republic of Iran, Pacific Consultants International” (Private Report for Tehran Municipally).
Okuyama Y., G.J.D. Hewings and M. Sonis (1999), “Economic Impacts of an Unscheduled, Disruptive Event: A Miyazawa Multiplier Analysis”, in G.J.D. Hewings, G., Sonis, M., Madden, M., Kimura, Y. (Eds.). Understanding and Interpreting Economic Structure. Berlin, Germany: Springer-Verlag.
Okuyama Y., G.J.D. Hewings and M. Sonis (2000), “Sequential Interindustry Model (SIM) and Impact Analysis: Applications for Measuring Economic Impact of Unscheduled Events”, Regional Economics Applications Laboratory, University of Illinois, Urbana, IL.
Okuyama, Y.  (2007), “Economic Modeling for Disaster Impact Analysis: Past, Present, and Future”, Economic Systems Research, Vol. 19, No.2, pp. 115-124.
Okuyama, Y. and S.E. Chang, (2004), “Modeling Spatial and Economic Impacts of Disasters”, Introduction: Chapter 1, Berlin, Germany, Springer.
Okuyama, Y. and Santos J. R. (2014), “Disaster Impact and Input-output Analysis”, Economic Systems Research, Volume 26, No.1, pp.1-12.
Oosterhaven J. (1988), “On the Plausibility of the supply-Driven Input-output Model”, Journal of Regional Science, Vol. 28, No. 2, pp. 203–217.
Oosterhaven J. (1989), “The Supply-driven Input-Output Model: A New Interpretation but Still Implausible”, Journal of Regional Science, Vol.29, No. 3, pp.459-465.
Rose A. (1981), Utility Lifelines and Economic Activity in the Context of Earthquakes, in J. Isenberg (ed.). Social and Economic Impact of Earthquakes on Utility Lifelines. New York, NY; American Society of Civil Engineers.
Rose A. (2004), “Economic Principles, and Research Priorities in Hazard Loss Estimation, chapter2”, Modeling Spatial and Economic Impacts of Disasters, Berlin, Germany, Springer.
Rose A., J. Benavides, S.E. Chang, P. Szczesniak, and D. Lim, )1997(, “The Regional Economic Impact of an Earthquake: Direct and Indirect Effects of Electricity Lifeline Disruptions”, Journal of Regional Science, Vol.37, No.3, pp.437-458.
Steinback S. R. (2004), “Using Ready-Made Regional Input-Output Models to Estimate Backward-linkages Effects of Exogenous Output Shocks”, The Review of Regional Studies, Vol.34, No.1, pp.57-71
Yamano N., Kajitani Y., and Shumuta Y. (2004), “Modeling the Regional Economic Loss of Natural Disasters: Indirect Loss Diffusion due to the Electricity Disruptions and Inter-industry Economic Activities”, First Draft