نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه تامین مالی و اقتصاد علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران

2 استادیار، گروه ارزیابی سیاست‌ها و پایش علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور تهران، ایران

چکیده

پیچیدگی اقتصادی مفهومی است که امروزه برای بیان میزان توانایی کشورها در تولید کالاهای پیچیده از رهگذر فراهم ساختن ساختارهای مناسب فناورانه در جهت انباشت قابلیت‌های فناورانه پراکنده و کاربردی کردن آن به کار می‌رود. در این مقاله سعی شده با تکیه بر رویکرد پیچیدگی اقتصادی به شناسایی محصولات موجود در مرز قابلیت‌های فناورانه اقتصاد ایران پی ببریم تا بتوان با تجمیع آن‌ها اقدام به تولید محصولات متنوع و پیچیده‌تر کرد. به همین منظور با استفاده از داده‌های کد طبقه‌بندی SITC چهار رقمی، ۸۶  محصول شناسایی شدند که در صورت تولید و صادرات آن‌ها می‌توان به انباشت قابلیت‌های فناورانه بیشتر دست یافت و کشور را به سمت تنوع و پیچیدگی اقتصادی بالاتری سوق داد. همچنین با توجه به سه معیار تعداد رقبای اصلی، حجم  تجارت جهانی و تعداد کشورهای واردکننده از بین محصولات منتخب، 16 محصول در سطح جهان و 11 محصول در سطح منطقه به عنوان محصولات دارای اولویت انتخاب شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

دشتی، قادر؛ محمدرضایی، رسول و خداوردیزاده، محمد. (1389). تحلیل مزیت نسبی و ساختار بازار صادرات جهانی پسته. اقتصاد و توسعه کشاورزی، 1(24)، 106-99.
سعیدی‌‌فر، ابوالفضل و آخانی، زهرا. (1392). تعیین مزیت نسبی محصولات زراعی و باغی استانهای کشور. مجله اقتصادی، 11(12)، 64 -47.
شاهمرادی، بهروز. (1396). شناسایی سطح دانش مولد در اقتصاد ایران با تکیه بر رویکرد پیچیدگی اقتصادی. طرح پژوهشی داخلی. مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
شاهمرادی، بهروز و سمندر علی اشتهاردی، مژگان. (۱۳۹۷). بررسی جایگاه رقابت‌پذیری فناورانه ایران با تکیه بر رویکرد پیچیدگی اقتصای. فصلنامه سیاست علم فناوری، 1(10)، 38-29.
قویدل، صالح. (1391). بررسی تحلیلی ساختار و مزیت نسبی صنایع کارخانه ای ایران(با تاکید بر رهیافت انتقال سهم shift-share Analysis). اقتصاد توسعه و برنامه‌ریزی، 1(1) ، 144-127.
مهدوی، ابوالقاسم و ملک شاهیان، مهران. (1383). بررسی مزیت نسبی محصولات صادراتی صنعت پتروشیمی ایران. پژوهش­های اقتصادی ایران، 21(6)6، 113-91.
هاسمن، ریکاردو؛ هیدالگو، سزار؛ بوستوس، سباستیان؛ کوسیا، مایکل؛ چانگ، سارا؛ جیمنز، جوان؛ سیموئس، الکساندر و یلدریم، محمد. (2013). اطلس پیچیدگی اقتصادی، نقشه راه شکوفایی. ترجمه و تالیف بهروز شاهمرادی. چ اول. تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی
هیدالگو، سزار. (2015). چرا اطلاعات رشد می یابد. ترجمه بهروز شاهمرادی. چ اول. تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
تقوی، مهدی و حسن‌پور کار سالاری، یوسف. (1395). پیچیدگی صادرات غیر نفتی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی: مطالعه موردی کشورهای در حال توسعه با تاکید بر ایران. مجله علوم اقتصادی، 36(10)، 14-1.
الهی، ناصر؛ حیدری، حسن؛ کیاءالحسنی، سید ضیاءالدین و ابوالحسنی چیمه، محمدامین. (1397). پیچیدگی اقتصادی و عوامل نهادی (مقایسه میان کشورهای توسعه یافته، نوظهور و در حال توسعه). فصلنامه مدلسازی اقتصادسنجی، (3)3، 37-11.
 
Abdon, A., and Felipe, J. (2011). The product space: What does it say about the opportunities for growth and structural transformation of Sub-Saharan Africa?. Levy Economics Institute, Bard college. Working Paper No. 670. URL: http://www.levyinstitute.org/pubs/wp_670.pdf
Azad, S. I., Banouei, A. A., and Moradkhani, N. (2010). Quantitative analysis of services and subservice sectors in the İranian economy. In the 18th international input-output Conference. Sydney.Australia. http://www.iioa.org/conferences/18th/papers/files/168.pdf
Bogetic, Z., Pejovic, I., and Osorio-Rodarte, I. (2013). Expanding and diversifying montenegro's exports: A product space analysis. Available at SSRN 2288087. http://www.cbcg.me/repec/cbk/journl/vol2no2-2.pdf
Dashti, G., khodaverdizadeh, M., & Mohammad Rezie, R. (2010). Analysis of pistachio’s comparative advantages and global export market structure. Journal of Agricultrue Economics and Development, 24(1), 99-106 [In Persian]. doi:10.22067/JEAD2.V1389I1.3495
Elahi, N., Heydari, H., Kiaalhoseini, S. Z., and Amin, A. C. (2018). The effect of trade openness and government size on macroeconomic volatility in Iran: A stochastic volatility model (SVM) approach. Journal of Econometric Modelling, 3(3), 11-37 [In Persian]. doi:10.22075/JEM.2019.17030.1267
Erkan, B., and Yildirimci, E. (2015). Economic complexity and export competitiveness: The case of Turkey. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5(195), 524-533. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.06.262
Fortunato, P., Razo, C., and Vrolijk, K. (2015). Operationalizing the product space: A road map to export eiversification (No. 219). United Nations Conference on Trade and Development. https://unctad.org/system/files/official-document/osgdp20151_en.pdf
Ghavidel, S. (2012). Analysis of the sructure and the comparative avantage of manufactured commodities in Iran with the ephasis on the Shift-Share Analysis approach. Economics of development and Planning, 1(1), 127-144 [In Persian]. Retrieved from http://jdep.iaukhsh.ac.ir/article_520793.html?lang=fa
Hausmann, R. (2014, April 29). The mismeasure of technology. Retrieved from Project Syndicate: https://www.project-syndicate.org/commentary/ricardo-hausmann-explains-why-technological-diffusion-does-not-occur-according-to-economic-theory?barrier=accesspaylog
Hausmann, R., and Hidalgo, C. A. (2013). Diversification and structural transformation for growth and stability in low-income countries: The atlas of economic complexity mapping paths to prosperity. www.cid.harvard.edu/atlas
Hausmann, R., Cunningham, B., Matovu, J. M., Osire, R., and Wyett, K. (2014). How should Uganda grow?.(CID Working Paper No. 275. http://vixra.org/pdf/1301/0182v1.pdf
Hidalgo, C. (2015). Why infromation grows: the evolution of order, from atoms to economiew. (B. Shahmoradi, Trans.) National Research Institute for Science Policy (NRISP) [In Persian].
Inoua, S. (2013). On the complexity approach to economic development, viXra. http://vixra.org/pdf/1301/0182v1.pdf
Mahdavi, A., and Malekshahian, M. (2005). The Investigation of the Comparative Advantage of Exportable Commodities in Iranian Petrochemical Industry. Iranian Journal of Economic Research, 6(21), 91-113 [In Persian]. https://ijer.atu.ac.ir/article_3795.html?lang=fa
Pugliese, E., Chiarotti, G. L., Zaccaria, A., and Pietronero, L. (2014). The discernment of heterogeneous country industrialization patterns through economic complexity. Universita Politecnica Delle Marche, Dipartimento di Economia Quaderno di Ricerca. https://economic-complexity.ir/wp-content/uploads/2020/11/42.pdf
Saidifar, A., and Akhani, Z. (2013). Determining thecomparative advantage of agricultural and horticultural products in the provinces of the country. Economic Journal, 24(1), 99-106 [In Persian]. https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=112614
Shahmoradi, B. (2017). Identifying the level of productive knowledge in Iran's economy based on economic complexity approach. National Research Institute for Science Policy (NRISP) [In Persian].
Shahmoradi, B., Samandar A. and Eshtehardi, M. (2018). Investigating the Status of Iran's technological competitiveness in the region, based on the Economic Complexity approach. Journal of Science and Technology Policy. 11(1). 29-38 [In Persian]. doi:10.22034/JSTP.2018.10.1.539421
Taghavi, M., & Hasanpoor Karsalari, Y. (2016). Complexity of non-oil exports and foreign direct investment) A case study of developing countries with emphasis on Iran. Financial Economics. 10(36). 1-14 [In Persian]. http://ecj.iauctb.ac.ir/article_531321.html