نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
در کشورهای نفت‌خیز بررسی جایگاه بخش نفتوگاز در سطح ملی و منطقه‌ای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در ادبیات مربوط به الگوهای داده-ستانده برای بررسی جایگاه بخش‌های اقتصادی دو روش سنتی و حذف فرضی مورد استفاده قرارمی‌گیرد که به دلیل مبنا قراردادن ستانده، دچار احتساب مضاعف پیوندها و ناتوانی در تبیین وضعیت رفاهی هستند. مقاله حاضر برای رفع این مسئله و ارائه تصویر واقع‌بینانه‌‌ای از جایگاه بخش نفتوگاز در اقتصاد ملی و منطقه‌ای، مقایسهای تطبیقی بین دو کشور ایران و کانادا و دو استان نفت‌خیز آنها (خوزستان و آلبرتا) با استفاده از رویکرد تولیدبه‌تولید در قالب الگوی نظری سرافا-پاسینتی-لئونتیف برمبنای سنجش اثرات القایی ارزش‌افزوده بخش‌ها ارائه داده‌است. نتایج حاکی از آن است که بخش نفتوگاز در ایران و خوزستان به ترتیب 0/0435 و 0/0372 و در کانادا و آلبرتا 0/3173 و 0/4382 واحد، ارزش‌افزوده القایی به صورت مستقیم و غیرمستقیم برای سایر بخش‌ها ایجاد کرده‌است. این ارقام نشان‌‌دهنده درهم‌تنیدگی بیشتر این بخش با سایر بخش‌ها در سطح ملی و منطقه‌ای در کانادا به‌عنوان یک کشور توسعه‌یافته نسبت به کشور درحال‌توسعه‌ای مانند ایران بوده‌است. بخش خدمات و صنعت در تجزیه شاخص اثرات القایی ارزش‌افزوده بخش نفتوگاز بر سایر بخش‌ها، در کشورها و استان‌های مورد بررسی، رتبه اول و دوم را در جذب ارزش‌افزوده القایی این بخش داشته‌اند. براین‌اساس توصیه می‌شود سیاست‌های توسعه ملی و منطقه‌ای در راستای محدودکردن خام‌فروشی در این بخش و ایجاد ساختارهای مناسب در سایر بخش‌ها در جهت جذب حداکثری ارزش‌افزوده القایی از بخش نفتوگاز جهت‌دهی شوند.
کلیدواژه‌ها
- شاخص اثرات القایی ارزش‌افزوده
- رویکرد تولید به تولید
- یکپارچگی عمودی
- بخش نفت و گاز
- جداول داده-ستانده منطقه‌ای
- خوزستان
موضوعات
اسفندیاری، علی‌اصغر. (1394). طرح پژوهشی تدوین اولین جدول داده ستانده سال 1390 استان خوزستان. خوزستان: جهاد دانشگاهی استان خوزستان، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان.
بانوئی، علی‌اصغر، مهاجری، پریسا، کلهری، فاطمه، عبدالمحمدی، زهرا، محمدکریمی، سحر، ذبیحی، زهرا و پارسا، مریم. (1396). روش‌های ترکیبی جدید CB-RAS و CHARM-RAS برای محاسبه جدول داده ستانده منطقه‌ای و سنجش خطاهای آماری؛ مطالعه موردی استان گیلان. پژوهش‌های اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، 24(13)، 1-34.
بانوئی، علی‌اصغر، مهاجری، پریسا، میرزائی، حجت‌الله، جهانفر، نیلوفر و واقف، آیدا. (1397). سنجش شاخص یکپارچگی عمودی ارزش افزوده غیرمستقیم بخش‌های اقتصادی شهرستان تهران. در پنجمین همایش کاربرد الگوهای داده ستانده در برنامه‌ریزی اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه الزهرا، ۷ اسفند 1397.
صادقی، نرگس و موسوی‌نیک، سیدهادی. (1395). بررسی تطبیقی روش‌های سنتی، بردار ویژه و حذف فرضی در سنجش بخش‌های کلیدی. پژوهش‌های اقتصادی ایران، 21(69)، 173-208.
عبدالمحمدی، زهرا، بانوئی، علی‌اصغر و مهاجری، پریسا. (1396). سنجش اعتبار آماری روش‌های CB و CHARM در محاسبه جداول داده ستانده منطقه‌ای؛ مطالعه موردی: استان هرمزگان. مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 6(22)، 33-58.
مختاری‌اصل‌شوطی، اشکان و شرکت، افسانه. (1395). بررسی انواع روش‌های بهنگام‌سازی جداول عرضه و مصرف و کاربردهای آنها در ایران. پژوهش‌های اقتصادی ایران، ۲۱(68)، 207-239.
مرکز پژوهش‌های مجلس، معاونت پژوهش‌های اقتصادی. (1394). ماهیت بخش‌های اقتصادی ایران: ۲- شناسایی بخش‌های کلیدی. شماره مسلسل 14743.
مرکز پژوهش‌های مجلس، معاونت پژوهش‌های زیربنایی و امور تولیدی. (1397). جایگاه صنعت پتروشیمی در اقتصاد ملی. شماره مسلسل 16183.
واقف، آیدا. (1396). سنجش اهمیت ارزش افزوده بخش‌های اقتصادی با استفاده از رویکرد ترکیبی تولید به تولید سرافا-پاسینیتی-لئونتیف. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران.
یوسفی، محمدقلی. (1390). تعیین پیوندهای بین‌بخشی در اقتصاد ایران با استفاده از روش حذف فرضی. پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار (پژوهش‌های اقتصادی)، 12(4)، 155-170.
Abdolmohammadi, Z., Banouee, A. & Mohajeri, P. (2017). Measurment of statistical accuracy between commodity balance (CB) and CHARM methods in the estimation of regional input-output tables (RIOTs); The case study of Hormozgan province. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 6(22), 33-58. doi: 10.22084/aes.2017.12904.2391. [In Persian]
Alcantara, V. & Padilla, E. (2020). Key sectors in greenhouse gas emissions in Spain: An alternative input–output analysis. Journal of Industrial Ecology, 24(3), 577-588.
Auty, R. M. (1993). Sustaining development in mineral economies: The resource curse thesis. London: Routledge.
Banacloche, S., Cadarso, M.A., & Monsalve, F. (2020). Implications of measuring value added in exports with a regional input-output table: A case of study in South America. Structural Change and Economic Dynamics, 52(C), 130-140.
Banouei, A., Mohajeri, P., Kalhori, F., Abdolmohammadi, Z., Zabihi, Z., Mohammad karimi, S. & Parsa, M. (2017). New mixed CB-RAS and CHARM-RAS methods for the estimation of regional input-output table and assessing statistical error: A case of Gilan province. Journal of Economics and Regional Development, 24(14), 1-23. doi: 10.22067/erd.v24i13.60689. [In Persian]
Banouei, A., Mohajeri, P., Mirzaei, H., Jahanfar, N. & Vaghef, A. (2019). Measuring Value Added Vertical Integration Index of Economic Sectors in Tehran City. In the 5th conference on the application of input-output methods in economic and social planning. Tehran, 26 Feb 2019. [In Persian]
Beine, M., Coulombe, S. & Vermeulen, W. N. (2012). Dutch disease and the mitigation effect of migration: Evidence from Canadian Provinces. CESifo Working Paper, 3813.
Cai, L. & Leung, P. (2004). Linkage measures: A revisit and a suggested alternative. Economic Systems Research, 16 (1), 65-85.
Cella, G. (1984). The input-output measurementof interindustry linkages. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 46, 73–84.
Dietzenbacher, E. & Lahr, M. L. (2013). Expanding extractions. Economic Systems Research, 25, 341–360.
Dietzenbacher, E., Burken, B. V. & Yasushi, K. (2019). Hypothetical extractions from a global perspective. Economic Systems Research, Taylor & Francis Journals, 31(4), 505-519.
Esfandiari, A. (2015). Compilation of the first input-output table 2011 for Khuzestan province. Khuzestan, Khuzestan Management and Planning Organization. [In Persian]
Flegg, A.T. & Webber, C.D. (1995). Using location quotients to build a regional input-output model: Some empirical results for scotland. In the 26th Annual Conference of Regional Science Association (British and Irish Section) at Cardiff Business School, 12-15 Feb 1995.
Flegg, A.T., Huang, Y. & Tohmo, T. (2015). Using CHARM to adjust for cross-hauling: The case of the province of Hubei, China. Economic System Research, 27(3), 391-413.
Flegg, A.T., Mastronardi, L.J. & Romero, C.A. (2016). Evaluating the FLQ and AFLQ formulae for estimation regional input-output coefficients: Empirical evidence for the province of Cordoba Argentin. Economic Systems Research, 28(1), 21-37.
Flegg, A.T., Webber, C.D. & Elliot, M.V. (1994). A new approach to the use of location quotients in building a regional input-output model using national data. In the 25th Annual conference of the Regional Science Association International at Trinity College, Dublin, 14-16 September 1994, 29(6), 547-561.
Frankel, J. A. (2010). The natural resource curse: A survey. NBER working paper, 15836.
Fujimoto, T. (2019). Appropriate assumption on cross-hauling national input-output table regionalization. Spatial Economic Analysis, Taylor & Francis Journals, 14(1), 106-128.
Gallego, B. & Lenzen, M. (2005). A consistent input-output formulation of shared producer and consumer responsibility. Economic Systems Research, Taylor & Francis Journals, 17(4), 365-391.
Heimler, A. (1991). Linkages and vertical integration in the Chinese economy. Review of Economics and Statistics, 2(3), 261-267.
Isard, W. (1956). Location and space economy. Jhon Wiley, New York.
Kecek, D. (2019). Alternative model of sectors extraction in the input-output system: Methodological approach and application to the Croatian ICT sector. Croatian Society of Economists, 70(3), 431-450.
Khiabani, N. (2015). Oil inflows and housing market fluctuations in an oil-exporting country: Evidence from Iran. Journal of Housing Economics, 30, 59-76.
Kowalewski, J. (2015). Regionalization of national input-output tables: Empirical evidence on the use of the FLQ formula, Regional Studies, 40(3), 240-250.
Kronenberg, G. T. (2009). Construction of regional input-output tables using non-survey methods: The role of cross-hauling. International Regional Science Review, 32(1), 40-64.
Kronenberg, G. T. (2012). Regional input-output models and the treatment of imports in the european systems of accounts. Review of Regional Research, 32, 175-191.
Lenzen, M. (2008). Double‐counting in life cycle calculations. Journal of Industrial Ecology, 12, 583-599.
Lenzen, M., Murray, J., Sack, F. & Wiedmann, T. (2007). Shared producer and consumer responsibility. Ecological Economics, 61, 27-42.
Majlis Research Center. (2015). The nature of Iran's economic sectors: 2- Identifying key sectors. Serial number 14743. [In Persian]
Majlis Research Center. (2018). The position of petrochemical industry in the national economy. Serial number 16183. [In Persian]
McCan, P. & Dewhurst, J. H. L. (1998). Regional size, industrial location and input-output coefficients. Regional Studies, 32(5), 435-444.
Mokhtari Asl Shoti, A. & Sherkat, A. (2016). A study on various methods of updating supply and use tables and their applications for Iran. Iranian Journal of Economic Research, 21(68), 207-239. doi: 10.22054/ijer.2016.7501. [In Persian]
Pasinetti, L. (1973). The notion of vertical integration in economic analysis. Metroeconomica, 25(1), 1- 29.
Pasinetti, L. (1986). Sraffa's circular process and the concept of vertical integration. Political Economy, 2(1), 3-16.
Ploeg, F. V. D. (2011). Natural resources: Curse of blessing?. Journal of Economic Literature, 49(2), 366–420.
Richardson, H.W. (1969). Elements of regional economics. Penguin Text Book, London.
Round, J. I. (1978). An interregional input-output approach to the evaluation of non-survey methods. Journal of Regional Science, 18, 179-194.
Sachs, J. D. & Warner, A. M. (2001). Natural resource and economic development. the curse of natural resources. European Economic Review, 45, 827–838.
Sadeghi, N. & Mousavi Nik, S. (2017). A comparative study of traditional, eigenvector and hypothetical extraction methods to identify key sectors. Iranian Journal of Economic Research, 21(69), 173-208. doi: 10.22054/ijer.2017.7513. [In Persian]
Sraffa, P. (1960). Production of commodities by means of commodities. prelude to a critique of economic theory. Cambridge, Cambridge University Press.
Tobben, J. & Kronenberg, T. (2015). Construction of multi-regional input-output tables using CHARM methods. Economic Systems Research, 27(4), 487-507.
Vaghef, A. (2017). Measurement of the Importance of Sectoral Economy with Emphasise on Value Added Using Sraffa- Pasinetti- Leontief Production to Production Combined Approach. Master Thesis, Allameh Tabataba’i University. [In Persian]
Yousefi, M. (2013). Determining inter-sectoral linkages in the Iranian economy using extraction method. Quarterly Economic Research Journal, 12(4) :155-170. [In Persian]
)