نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه اقتصاد علم، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران
2 استادیار، گروه اقتصاد علم، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران
3 استادیار، گروه اقتصاد علم، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران
چکیده
امروزه حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان که در آن رشد به مقدار، کیفیت و دسترسی به دانش موجود بستگی دارد از اهمیت زیادی برخوردار است. حجم دانش فناورانه موجود در کشورها بیانگر سطح توسعه‌یافتگی آن‌ها است. یکی از شاخصهای معتبر برای سنجش حجم دانش فناورانه موجود کشورها، شاخص پیچیدگی اقتصادی است. در این پژوهش تلاش می‌شود تا به این سوال پاسخ داده شود که چه رابطه علت و معلولی بین مولفههای اقتصاد دانشبنیان و شاخص پیچیدگی اقتصادی وجود دارد. برای این منظور از داده‌های پانل شامل 113 کشور طی دوره زمانی
2016-2006 استفاده شده است. برای محورهای دانشبنیان از 14 متغیر معرفی شده توسط بانک جهانی استفاده شده است. از طریق تحلیل مولفههای اساسی، محورهای اقتصاد دانشبنیان به چهار مولفه تبدیل شده‌اند و سپس رابطه علیت گرنجری این مولفه‌ها با شاخص پیچیدگی اقتصادی و برعکس مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش رابطه علی دوسویه را بین محور آموزش، فناوری ارتباطات و اطلاعات و نهاد اقتصادی با پیچیدگی اقتصادی و رابطه علی یک‌سویه را از نوآوری به پیچیدگی اقتصادی نشان می‌دهند. همچنین یافته‌ها حاکی از نتایج متفاوت در این روابط علت و معلولی برای دو دسته کشورهای عضو OECD و کشورهای غیرعضو است.
کلیدواژه‌ها
ابونوری، عباسعلی، حنطه، مهدی و قربانی‌جاهد، آزیتا (1392). بررسی نقش مولفههای اقتصاد دانشبنیان بر بهرهوری کل عوامل تولید. پژوهشنامه اقتصاد کلان. دوره 8. شماره 16، 5231-3152.
امینی میلانی، مینو و جلیلی، نادر (1394). بررسی تاثیر مولفههای اقتصاد دانش بنیان بر رشد اقتصادی ایران در سال های (1354-1391). فصلنامه سیاستگذاری پیشرفت اقتصادی دانشگاه الزهرا (س). شماره 9، 116-73.
امینی، علیرضا، خسروی‌نژاد، علی‌اکبر و روحانی، شادی (1393). اثر نوآوری در ارتقای بهرهوری کل عوامل تولید: مطالعه موردی کشورهای منتخب درحال توسعه با درآمد متوسط. فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی. شماره 54، 212-175.
باصری، بیژن، اصغری، ندا و کیا، محمد (1390). تحلیل تطبیقی نقش مولفههای اقتصاد دانش محور بر رشد اقتصادی. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران. سال شانزدهم. شماره 47، 29-1.
بهبودی، داوود و امیری، بهزاد (1389). رابطه بلند مدت اقتصاد دانش بنیان و رشد اقتصادی در ایران. سیاست علم و فناوری. شماره 4. 32-23.
پژم، سید مهدی و سلیمی‌فر، مصطفی (1394). بررسی تاثیر شاخص پیچیدگی اقتصادی بر رشد اقتصادی در 42 کشور برتر در تولید علم. اقتصاد و توسعه منطقه‌ای. سال دوم. شماره 10، 3816-1638.
التجائی، ابراهیم و حسینی، راحله (1395). تاثیر حق ثبت اختراع در رشد اقتصادی دو گروه کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه. اقتصاد تطبیقی. دوره3 . شماره 1، 20-1.
جنگانی، سمیرا، مهربانی، فاطمه و قبادی، صغری (1392). مقایسه اثر اقتصاد دانش محور بر رشد اقتصادی: مطالعه موردی ایران و کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصاد و توسعه. اولین همایش الکترونیکی ملی چشم انداز اقتصاد ایران. تهران، 24-1.
داورپناه، سعیده و زاینده‌رودی، محسن (2015). بررسی تاثیر اقتصاد دانش بنیان بر بهره وری نیروی کار. کنفرانس بین المللی اقتصاد مدیریت و علوم کشاورزی، 10-1.
رمضانیان باجگیران، نوا، سلیمی‌فر، مصطفی، ناجی‌میدانی، علی‌اکبر و سلیمی‌فر، محمد (1396). بررسی رابطه علیت و تاثیر نوآوری بر رشد اقتصادی در کشورهای منتخب منا. اقتصاد پولی، مالی (دانش و توسعه سابق). دوره 24. شماره 13، 40-22.
شاهمرادی، بهروز و سمندر علی‌اشتهرادی، مژگان (1397). بررسی جایگاه رقابت‌پذیری فناورانه ایران در منطقه با رویکرد پیچیدگی اقتصادی، سیاست های علم و فناوری. سال دهم. شماره 1، 38-29.
عمادزاده، مصطفی و شهنازی، روح‌اله (1386). بررسی مبانی و شاخصهای اقتصاد دانایی محور و جایگاه آن در کشورهای منتخب در مقایسه با ایران، پژوهشنامه اقتصادی.، دوره 7. شماره 27، 175-143.
فلاح، الهام و سلامی، رضا (1395). بررسی طبیقی دانش بنیانی اقتصاد ایران با کشورهای منتخب آسیایی و ارائه نقشه راه برای بهبود وضعیت ایران، فصلنامه سیاستگذاری پیشرفت اقتصادی دانشگاه الزهرا. سال چهارم. شماره چهارم.
مهربانی، فاطمه، قبادی، صغری و رضائیان، علی (1393). بررسی اثر و رابطه بین اقتصاد دانشبنیان و بهرهوری کل عوامل تولید: مطالعه موردی کشورهای توسعه‌یافته، نوظهور و درحال توسعه. جستارهای اقتصادی ایران. دوره 11. شماره 21، 159-125.
میرانی، نینا، شیخ اسمعیلی، سامان و میرانی، والا (1393). بررسی اثرات ابعاد اقتصاد دانش بنیان بر رشد تولیدات در ایران. فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج. دوره 9. شماره ویژه نامه مدیریت دانش. 90-77.
نصیری‌اقدم، علی، دهقان طرزجانی، علیرضا، رضایی، علی و بیک محمدلو، حسن (1390). تاثیر نوآوری بر رشد اقتصادی (مطالعه موردی کشورهای منتخب اسلامی). تحقیقات مدیریت آموزشی. دوره 3. شماره 1، 182-159.
هاسمن، ریکاردو، هیدالگو، سزار، بوتوس، سباستان، کوسیا، مایکل و چانگ، سارا (2013) اطلس پیچیدگی اقتصادی: نقشه راه شکوفایی، ترجمه و تالیف: شاهمرادی، بهروز (1397). چاپ اول. تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
Afzal, M. N. I. (2014), Knowledge-based economy (KBE): an investigation of theoretical frameworks and measurement techniques in the South East Asian region. (Doctoral Dissertation, University of Southern Queensland). Available at https://eprints.usq.edu.au/26013/
Arthur, W. B. (2013), Complexity economics. Oxford: Oxford University Press.
Atif, S. M., Endres, J., & Macdonald, J. (2012), Broadband infrastructure and economic growth: A panel data analysis of OECD countries. Available at SSRN 2166167.
ATLAS. (2018), Country Complexity Rankings (ECI), Retrieved from atlas of economic complexity: http://atlas.cid.harvard.edu/rankings.
Bahar, D., Hausmann, R., & Hidago, C. A. (2014), Neighbors and the evolution of the comparative advantage of nations: Evidence of international knowledge diffusion?. Journal of International Economics, 92(1), 111-123. doi: https://doi.org/10.1016/j.jinteco.2013.11.001.
Barkhordari, S., Fattahi, M., & Azimi, N. A. (2019). The impact of knowledge-based economy on growth performance: Evidence from MENA countries. Journal of the Knowledge Economy, 10(3), 1168-1182. doi: https://doi.org/10.1007/s13132-018-0522-4.
Bota-Avram, C., Grosanu, A., Rachisan, P. R., & Dan Gavriletea, M. D. (2018), The bidirectional causality between country-level governance, economic growth and sustainable development: A cross-country data analysis. Sustainability, 10(2), 502. doi:10.3390/su10020502.
Bozkurt, C. (2015), R&D expenditures and economic growth relationship in turkey. International Journal of Economics and Financial Issues, 5(1), 188-198. Available at http://www.econjournals.com/index.php/ijefi/article/download/1038/pdf
Caporale, G. M., Rault, C., Sova, A. D., & Sova, R. (2015). Financial development and economic growth: Evidence from 10 new European Union members. International Journal of Finance & Economics, 20(1), 48-60. doi: https://doi.org/10.1002/ijfe.1498.
Chen, D. H., & Dahlman, C. J. (2005), The knowledge economy, The KAM methodology and world bank operations. World Bank Institute Working Paper,(37256). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=841625
Chen, D., & Dahlman, C. (2004), Knowledge and development: a cross-section approach, The World Bank.
Chenery, H., & Taylor, L. (1968), Development patterns: Among countries and over time, The Review of Economics and Statistics, 50(4), pp 391–441. doi: 10.2307/1926806.
Dahal, M. P. (2010), Higher educational enrollment, school teachers and GDP in Nepal: A causality analysis, Economic Journal of Development Issues, 11&12(1-2), 69-91. doi: https://doi.org/10.3126/ejdi.v11i0.6107.
Dumitrescu, E. I., & Hurlin, C. (2012), Testing for Granger non-causality in heterogeneous panels, Economic Modelling, 29(4), 1450-1460. doi: https://doi.org/10.1016/j.econmod.2012.02.014.
Dworak, E. (2010), Analysis of knowledge-based economy impact on economic development in the European Union countries, Comparative Economic Research, 13(4), 5-25. doi: https://doi.org/10.2478/v10103-009-0043-2.
Felipe, J., Kumar, U., Abdon, A., & Bacate, M. (2012), Product complexity and economic development, Structural Change and Economic Dynamics,23(1),36-68. doi: https://doi.org/10.1016/j.strueco.2011.08.003.
Gümüs, S., & Kayhan, S. (2012), The relationship between economic growth and school enrollment rates: Time Series Evidence from Turkey, Educational Policy Analysis and Strategic Research, 7(1), 24-38. Available at https://eric.ed.gov/?id=EJ1127574
Hassan, M., Sanchez, B., & Yu, J. S. (2011), Financial Development and Economic Growth in the Organization of Islamic Conference Countries, Journal of King Abdulaziz University Islamic Economics, 24(1), 145-172. doi:10.4197/ISLEC.24-1.6.
Hausmann, R., Hidalgo, C., Bustos, S., Coscia, M., Simoes, A., & Yildirim, M. A. (2011), The Atlas of Economic Complexity: Mapping Paths to Prosperity. Cambridge: Center for International Development, Harvard University.
Hidalgo, C. A., & Hausmann, R. (2009), The building blocks of economic complexity. Proceedings of The National Academy of Sciences, 106(26), 10570-10575. doi: https://doi.org/10.1073/pnas.0900943106.
Hidalgo, C. A., Klinger, B., Barabási, A. L., & Hausmann, R. (2007), The product space conditions the development of nations, Science, 317(5837), 482-487. doi: 10.1126/science.1144581.
Hong, J.-p. (2017), Causal relationship between ICT R&D investment and economic growth in Korea, Technological Forecasting & Social Change, 116, 70-75. doi: https://doi.org/10.1016/j.techfore.2016.11.005.
Karagiannis, S. (2007), The knowledge-based economy, convergence and economic growth: Evidence from the european union. The Journal of Economic Asymmetries, 4(2), 65-85. doi: https://doi.org/10.1016/j.jeca.2007.02.005.
Kobzev Kotásková, S., Procházka, P., Smutka, L., Maitah, M., Kuzmenko, E., Kopecká, M., & Hönig, V. (2018), The implact of education on economic growth: The case of india, Acta Universitatis Agriculturae et Silviculturae Mendelianae Brunensis, 66(1), 253-262. doi: https://doi.org/10.11118/actaun201866010253.
Lewis, A. (1955), The theory of economic growth, Homewood, IL.: Irwin.
Lopez, L., & Weber, S. (2017), Testing for Granger causality in panel data, The Stata Journal, 17(4), 972-984. doi: https://doi.org/10.1177/1536867X1801700412.
Mealy, P., Farmer, J. D., & Teytelboym, A. (2018), A New Interpretation of the Economic Complexity Index . INET Oxford Working Paper No.2018-04. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3075591.
Ofori-Abebrese, G., Becker Pickson, R., & Diabah, B. T. (2017), Financial development and economic growth: Additional evidence from Ghana, Scientific Research Publishing, No 8, 282-297. doi:10.4236/me.2017.82020.
Ogunmuyiwa, M. S., & Okuneye, B. A. (2015), Does tertiary enrolment cause growth in nigeria? A vector auto regression mechanism, International Journal of Economics and Finance, 7(7), 131-137. doi:10.5539/ijef.v7n7p131.
Puryan, V. (2017), The causal relationship between economic growth, banking sector development and stock market development in selected middle-east and north african countries, International Journal of Economics and Financial Issues, 7(3), 575-580. Available at https://ideas.repec.org/a/eco/journ1/2017-03-76.html
Rostow, W. (1959), The stages of economic growth, The Economic History Review, 12(1), 1–16. doi: 10.2307/2591077.
Seyet, K., & Momaw, R. L. (2008), Knowledge spillovers and regional growth in Europe. ERSA conference papers. doi: http://hdl.handle.net/10419/115773
Sokolov-Mladenovic, S., Cvetanovic, S., & Mladenovic, I. (2016), R&D expenditure and economic growth: EU28 evidence for the period 2002–2012, Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 29(1), pp 1005-1020. doi:10.1080/1331677X.2016.1211948.
Sridhar, K. S., & Seridhar, V. (2007), Telecommunications infrastructure and economic growth: Evidence from developing countries, Applied Econometrics and International Development, 7(2), 36-61. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1250082
Stojkoski, V., & Kocarev, L. (2017), The relationship between growth and economic complexity: evidence from Southeastern and Central Europe. MPRA (77837), 1-25. Available at https://mpra.ub.uni-muenchen.de/id/eprint/77837.
Sundac, D., & Fatur, K. L. (2011), Knowledge Economy Factors and the Development of Knowledge-based Economy, Croatian Economic Survey, (13), 105-141. Available at https://hrcak.srce.hr/67344.
Tunde, O. S., & Abimbola, A. B. (2017), Granger causality relationship between education and economic growth in Nigeria, International Journal of Recent Research in Commerce Economics and Management (IJRRCEM), 4(3), 13-27. Available at https://www.researchgate.net/publication/318725748.
Wainaina, M. C., Obere, A., & Wawire, N. H. (2014), Mobile teledensity and economic growth: a case of sub-saharan Africa (1988-2010), Economics and Finance Review, 4(1), 1-16. Available at http://ir-library.ku.ac.ke/handle/123456789/13919.
Waldrop, M. M. (1992), Complexity: The emerging science at the edge of order and chaos, Simon & Schuster.
Yousefi, A. (2015), A panel granger causality test of investment in ICT capital and economic growth: Evidence from developed and developing countries, Economics World, 3(5-6), 109-127. doi: 10.17265/2328-7144/2015.0506.001.
Zaman, K., Rashid Khan, H. U., Ahmad, M., & Aamir, A. (2018), Research Productivity and Economic Growth: A Policy Lesson Learnt from Across the Globe, Iranian Economic Review, 22(3), 627-641. Available at https://ier.ut.ac.ir/article_66633.html
Zhu, S., & Li, R. (2016), Economic complexity, human capital and economic growth: empirical research based on cross-country panel data, Applied Economics, 49(38), 1-14. doi:10.1080/00036846.2016.1270413.
)