نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد، گروه توسعه و برنامهریزی، دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی
2 دانشجوی دکتری علوم اقتصادی، دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
مساله تعادل و عدم تعادل فضایی همواره یکی از دغدغههای سیاست‌گذاران و برنامهریزان منطقهای در ایران بوده است. تبیین این مساله نیازمند رعایت دو پیشنیاز است که تاکنون مورد توجه تحلیلگران منطقهای در ایران قرار نگرفته است؛ نخست شناخت پایههای نظری نظریههای فضاپذیر و فضاگریز و دوم به‌کارگیری آمارهای یکپارچه و منسجم مانند جدول داده-ستانده چندمنطقهای. هدف اصلی مقاله حاضر واکاوی این دو پیشنیاز در کنار به‌کارگیری الگوی چندمنطقهای با تاکید بر اثرات بازخوردی در سنجش تعادل و عدم تعادل فضایی است که حول سه سوال بررسی میشود: آیا رابطه مستقیمی میان اندازه GDp مناطق با اثرات سرریزی و بازخوردی آنها وجود دارد؟ کدام‌یک از مناطق نقش بیشتری در تعادل فضایی دارند؟ و در نهایت کدام‌یک از بخشهای اقتصادی، نقش بیشتری در برقراری تعادل فضایی کشور ایفا میکنند؟ در راستای پاسخ به این سه سوال براساس آخرین مصوبه شورای عالی آمایش سرزمین و با استفاده از روش ترکیبی FLQ-RAS برای نخستین بار در ایران جدول داده-ستانده 9 منطقه در قالب 7 بخش اقتصادی برای سال 1390 محاسبه شده است. یافتهها نشان میدهند: 1- رابطه مستقیمی میان اندازه GDp و اثرات سرریزی مناطق وجود ندارد. 2- اثرات بازخوردی مناطقی که اندازه GDp کمتر است، بیشتر بوده و بنابراین مناطق فوق نقش بیشتری در ایجاد تعادل فضایی در کشور ایفا میکنند و 3- اثرات بازخوردی بخش صنایع وابسته به کشاورزی در هشت منطقه بیشتر از سایر بخشهای اقتصادی است و به این ترتیب بخش پیشران در برقراری تعادل فضایی در کشور به‌شمار میرود.
کلیدواژه‌ها
اکبری، بیت‌الله(1384). مفهوم فضا و چگونگی اندازهگیری آن در مطالعات منطقهای. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران. دوره 7، شماره 23، 39-68.
بانوئی، علیاصغر و بزازان، فاطمه (1385). نقش و اهمیت ابعاد اقتصاد فضا در محاسبه جداول داده-ستانده منطقهای: پدیده فراموش شده در ایران. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران. دوره ، شماره 27، 89-114.
بانوئی، علی اصغر، بزازان، فاطمه و کرمی، مهدی (1386). تامل بیشتری درخصوص توابع سهم مکانی نوین بین ابعاد اقتصاد فضا و ضرایب داده-ستانده منطقهای: مطالعه موردی استان تهران. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران. دوره 9، شماره 32، 27-53.
بانوئی، علیاصغر و جهانفر، نیلوفر(1395). کارکرد نظریههای فضاپذیر و فضاگریز در تبیین اقتصاد فضا. فصلنامه اقتصاد و جامعه. شماره 31، 11-32.
بانوئی، علیاصغر، مهاجری، پریسا،کلهر، فاطمه، عبدالمحمدی، زهرا،کریمی، سحر، ذبیحی، زهرا و پارسا، مریم (الف-1396). روشهای ترکیبی جدید CB-RAS و CHARM-RAS برای محاسبه جدول داده-ستانده منطقهای و سنجش خطاهای آماری (مطالعه موردی: استان گیلان). پژوهشهای اقتصادی و توسعه منطقهای. دوره 24، شماره 13، 1-33.
بانوئی، علیاصغر و مهاجری، پریسا (1396). ابعاد فضایی روشهای غیرآماری و ترکیبی در محاسبه جداول منطقهای: مطالعه موردی استان گیلان. سازمان مدیریت و برنامهریزی گیلان. (در حال چاپ).
بانوئی، علیاصغر، مهاجری، پریسا، صادقی، نرگس و شرکت، افسانه (ب- 1396). یک روش ترکیبی جدید FLQ-RAS برای محاسبه جدول داده-ستانده منطقهای: مطالعه موردی استان گیلان. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران. دوره 22، شماره 71، 81-114.
جامعه مهندسان مشاور ایران (1393). ویژهنامه همایش آمایش سرزمین: زیربنای برنامهریزی توسعه. تهران، 13-8.
سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور (1394). سند تفصیلی برنامه ششم توسعه اقتصادی. اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. (1395-1399).
کریمی سکرآبادی، مریم، مهاجری، پریسا و بانوئی، علی اصغر (1397). شناسایی آمارهای برتر و تاثیر آنها بر اعتبار آماری جدول داده-ستانده منطقهای با روش ترکیبی CHARM-RAS. فصلنامه مطالعات اقتصاد کاربردی ایران. دوره 26، 195-169.
مختاری‌هشی، حسین (1392). هیدروپلتیک ایران؛ جغرافیای بحران آب در افق سال 1404. فصلنامه ژئوپلتیک. دوره 9، شماره 3، 49-83.
مککین، فلیپ (1394). اقتصاد نوین شهری و منطقهای. ترجمه شهرام رئیسی دهکردی. تهران: نشر نور علم.
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی (1396). واکاوی عملکرد دولت در ارتباط با جزء «1» بند «الف» ماده. (26) قانون برنامه ششم توسعه: تدوین سندهای ملی و استانی آمایش تا پایان سال اول اجرای قانون برنامه. معاونت پژوهشهای اقتصادی. دفتر مطالعات اقتصادی.
Ali. Y. (2017). Carbon, water and land use accounting: Consumption vs production Perspectives. Renewable and Sustainable Energy Reviews. 67, 921–934.
Anselin. L. (1988). Spatial econometrics: Method and models. Springer-Science +Business Media. B.V.
Barca. E. McCann. P. and Rodriguez-Pose. A. (2012). The case for regional development intervention: Place-Based versus place-neutral approaches. Journal of Regional Science. 52 (1), 134-152.
Boero. R. Edwards.B. K and Rivera. M.k. (2017). Regional input-output tables and trade flows: An integrated and interregional non-survey approach. Regional Studies 2(2), 1-14.
Bon. R. (1984). Comparative stability analysis of multiregional input–output models: column. Row and leontief–strout gravity coefficient models. Quarterly Journal of Economics. 49(2), 791- 815.
Chenery. H. B. (1953). Regional analysis. In: H. B. Chenery and P. C. Clark (eds) The structure and growth of the Italian economy. Rome. PP: 96-105.
Dietzenbacher. E. (2002). Interregional multipliers: Looking backward and forward. Regional Studies. 36 (2), 125–136.
Dietzenbacher. E. Los. B. Stehrer. R. Timmer. M. and De Vries. G. (2013). The construction of world input–output tables in the WIOD project. Economic Systems Research. 25 (1), 71-98.
Dietzenbacher. E. and Tucker. A. (2013). Global multiregional input-output frameworks: An introduction and outlook. Economic Systems Research. 25 (1), 1-19.
Drennan. M. P. and Saltzman. S. (1998). Regional and spatial econometric analysis. in: W. Isard. I. J. Azis. M.P. Drennan. R. E. Miller. S. Saltzman and E. Thorbecke (eds.) Methods of interregional and regional analysis. Ashgate. PP: 136-210.
Erumban. A.A. Gouma. R. Los. B. Stehrer. R. Temurshoev. u. Timmer. m. and de Vries. G. (2011). The world input-output database: Construction. Challenges and application paper prepared for world bank workshop on fragmentation of global production and trade in value-added. June 9-10.
Fingleton. B (2007). Sinking the iceberg? on the treatment of transport costs in new economic geography. in B. Fingleton (eds): New directions in economic geography. Edward Elgar. PP: 168-203.
Flegg. A. T. and Tohmo. T. (2013). Regional input-output tables and the FLQ formula: A case study of finland. Regional Studies. 47 (5), 703-721.
Flegg. A. T. Huang. Y. and Tohmo. T. (2015). Using CHARM to adjust for cross-hauling: The case of the province of hubei. Economics Systems Research. 27 (3), 391-413.
Fujita. M. (1999). Location and space-economy at half a century: Revisiting professor isard's dream on the ggeneral theory. The Annals of Regional Science. 33(2), 371-381.
Fujita. M. Krugman. P. and Venables. A.J. (2001). The spatial economy: Cities, regions and international trade. The MIT Press. Cambridge.
Guan. D. and Hubacek. K. (2007). Assessment of regional trade and virtual water flows in china. Ecological Economics. 61 (1), 159-170.
Guo. S. and Shen. G. A. (2015). Multiregional input-output model for china farm’s land and water. Environmental Science and Technology. 49 (2), 403-414.
Hermansson. K. (2016). Beyond intermediates: The role of consumption and commuting in the construction of local input-output tables. Spatial Economic Analysis. 11 (2), 1–25.
Hewings. G. J. D. Okuyama. Y. and Sonis. M. (2001). Economic interdependence within the chicago metropolitan area: A miyazawa analysis. Journal of Regional Science. 41 (2), 195-217.
Higgins. B. and Savoie. D. J. (eds. 1988). Economic development: Essay in honour of fransouis perroux. Unwin Hyman. London.
Hoen. A.R. (2002). An input-output analysis of european integration. Amsterdam north holland.
Huang. Y. Leia. Y. and Wua. S. (2016). Virtual water embodied in the export from various pProvinces of china using multi-regional input–output analysis. Water Policy. 5 (2), 1-19.
Hulu. E. and Hewings. G. J. D. (1993). The development and use of interregional input-output models for indonesia under conditions of limited information. Review of Urban and Regional Development Studies. 5 (1), 135-153.
Institute of developing economies (2005). Estimation technique of international input-output model. Discussion paper. No. 28. Chiba. Japan.
Isard. W. (1949). The general theory of location and space-economy. The Quarterly Journal of Economics. 63 (4), 476-506.
Isard. W. (1951). Interregional and regional input-output analysis: A model of a space-economy. The Review of Economics and Statistics. 33 (4),
318-322.
318-322.
Isard. W. (1956). Location and space-economy: A general theory relating to industrial location, market areas, land use, trade and urban structure. MIT Press. Cambridge. MA.
Isard.W. (1960). Methods of regional analysis. MIT Press. Cambridge. MA.
Isard. W. and Langford. T.W. (1971). Regional input-output study: Recollection, reflections and diverse notes on the philadelphia experience. MIT Press. Cambridge. MA..
Isard. W. Azis. I. J. Drennan. M.P. Miller. R. E. Saltzman. S. and Thorbecke. E.(1998). Methods of interregional and regional analysis. Ashgate Publishing Co.
Isard.W. (2003). History of regional science and the regional science association international. Springer. Berlin.
Jahn. M. (2016). Extending the FLQ formula: A location quotient-based interregional input-output framework. Regional Studies. 53 (2), 1-12.
Krugman. P. (2015). Interregional and international trade: Different Causes, different trends? in: P. Nijkamp. A. Rose and K. Kourtit (eds.) Regional science matters: Studies dedicated to walter isard. pp: 27-34.
Leontief. W. (1953). Interregional theory. In: W. Leontief (Ed.) Studies in the structure of the american economy. Oxford university press. pp: 1-25.
Miller. R.E. (1963). Comments on the general equilibrium model of professor moses. Macroeconomic. 15 (2), 82-88.
Miller. R.E. (1966). Interregional feedback effects in input-output models: Some preliminary results. Economic Inquiry. 7 (1), 41-50.
Miller. R.E. (1969). Interregional feedbacks in input-output models: Some experimental results. Regional Science. 17 (1), 105-125.
Miller. R. E. (1998). Regional and international input-output analysis in: W. Isard. et. al.. Methods of interregional and regional analysis. Ashgate. PP: 41- 121.
Miller. R. E. and Blair. P. D. (2009). Input-output analysis: Foundation and extensions. Cambridge. chap. 3.
Moses. L. N. (1955). The stability of interregional trading patterns and input-output analysis. The American Economic Review. 45 (5), 803-832.
Nakano. S. and Nishimura. K. (2013). A non-survey multiregional input-output estimation allowing cross-hauling: partitioning two regions into three or more parts. Annals of Regional Science. 50 (3), 935-951.
Nijkamp. P. and Ratajczak. W. (2015). The spatial economy: A holistic perspective. in: P. Nijkamp. A. Rose and K. Kourtit (eds.) Regional science matters: Studies dedicated to walter isard. Springer. PP: 15-26.
Nijkamp. P. Rose. A. and Kourtit. K. (2015). Regional science: What matters? which matters? in: P. Nijkamp. A. Rose and K. Kourtit (eds.) Regional science matters: Studies dedicated to walter isard. Springer. pp: 1-14.
Okamoto. N. and Ihara. T. (eds. 2005). Structure and regional development in china: An interregional input-output approach, palgrave. Macmilan.
Pan. W. and Liu. Q. (2005). Spatial linkages of the chinese economy. in N. Okamoto and Ihara. T. (eds.) Spatial structure and regional development in china: An interregional input-output approach. Palgrau. Macmillan. PP: 108-127.
Park. J. and Richardson. H. W. (2015). Refining the isard multiregional input–output model: Theory. operationality and extensions in: P. Nijkamp. A. Rose and K. Kourtit (eds.) Regional science matters: studies dedicated to walter isard. Springer. PP:35-54
Perroux. F. (1950). Economic space: Theory and applications. The Quarterly Journal of Economics. 64 (1), 89–104.
Perroux. F. (1988). The pole of development’s new place in a general theory of economic activity. In B. Higgins and D.J. (eds). Regional economic development: Essay in honour of fransouis perroux. London. PP: 48-76.
Polenske. K. R. (1995). Leontief spatial economic analyses. Structural Change and Economic Dynamics. 16 (39), 304–318.
Polenske. K. R. (1970). Empirical implementation of a multiregional input-output gravity trade model. in: A. P. Carter and A. Brody (eds.) Contributions to input-output analysis. Amsterdam. North- Holland. PP: 143-163.
Polenske. K. R. (1976). Multiregional interactions between energy and transportation in: K. R. Polenske and J.V. Skolka (eds.) Advances in input-output analysis. Cambridge. MA: USA. PP: 433-460.
Richardson. H. W. (1969). The Elements of regional economics. Penguin. U.K.
Richardson. H. W. (1972). Input-output and regional economics. Redwod press. Great Britain.
Richardson. H. W. (1978). The state of regional economics: A review article. International Regional Science Review. 31 (3), 1-48.
Riddington. G. Gibson. H. and Anderson. J. (2006). Comparison of gravity model, survey and location quotient-based local area tables and multipliers. Regional Studies. 40 (9), 1069–1081.
Round. J.I. (1985). Decomposition multipliers for economic systems involving regional and World trade. The Economic Journal. 84 (3), 850-873.
Round. J.I. (2001). Feedback effects in interregional input-output models: What have we learned in M.L. Lahr and E. Dietzenbacher (eds.) Input-output analysis: Frontier and extensions. Newyork. Palgrave. PP:54-78.
Sargento. A.L.M. Ramos.P.N and Hewings. G.J.D. (2016). Interregional trade flow estimation through non-survey methods: An empirical assessment. Economic Systems Research. 24 (2), 173-193.
Sonis. M. Oosterhaven. J. and Hewings G.T.D. (1993). Spatial economic structure and structural changes in EC: Feedback loop analysis. Economic System. 5 (3), 84-173.
Timmer. M. P. Dietzenbacher. E. Stehrer. R. and de Vries. G. (2015). An illustrated user guide to the world input–output database: The case of global automotive production. Review of International Economics. 23 (3), 575-605.
Timmer. M. Dietzenbacher. E. Los. B. Stehrer. R. and de-Vries. G. J. (2015). An illustrated use guide to the world input-output database: The case of global automotive Production. Review of International Economics. 23 (3), 575-605.
White. D. J. Hubacek. K. Feng. K. Sun. L. and Meng. B. (2017). The water-energy-food nexus in east asia: A tele-connected value chain analysis using inter-regional input-output analysis. Applied Energy. 210 (60), 550-567.
Wiedmann. T. (2009). A review of recent multi-regional input-output models for consumption-based emission and resource accounting. Ecological Economics. 69 (2), 211-222.
Wiedmann. T. Wilting. M. Lenzen M . and Lutter. S. (2011). Methodological, data and institutional requirements for multi-region input-output analysis. Ecological Economics. 70 (11), 1937-1945.
Wonnacott. R. J. (1961). Canadian-american dependence: An interindustry analysis of production and prices. Amsterdam north holland.
)