نویسندگان

1 دانشیار، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 دکترای اقتصاد، استادیار گروه مدیریت و حسابداری، دانشگاه آزاد سبزوار

3 دانشجوی دکترای اقتصاد کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

دستیابی به نرخ رشد اقتصادی بالا یکی از اهداف مهم سیاستی در هر کشور بوده و همواره مورد توجه برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران است. از‌این‌رو، بررسی عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. متغیر تعرفه واردات به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی، در بسیاری از مطالعات قبلی در نظر گرفته نشده است، ازاین‌رو، این مطالعه به بررسی عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو) با تأکید بر نقش تعرفه واردات در دوره 1996 تا 2014 می‌پردازد. نتایج حاصل از مدل داده‌های تابلویی پویا با استفاده از برآوردگر میانگین گروهی ترکیبی (PMG) نشان داد که رابطه معکوسی بین تعرفه واردات و رشد اقتصادی در کوتاه‌مدت و بلندمدت وجود دارد. همچنین نتایج حاکی از اثر مثبت تجارت کالاها و خدمات روی رشد اقتصادی در کوتاه‌مدت است. ازاین‌رو، با کاهش تعرفه واردات و آزادسازی تجاری، رشد اقتصادی این کشورها بهبود می‌یابد. اثر بلندمدت متغیر نیروی کار روی رشد اقتصادی منفی و اثر بلندمدت سرمایه انسانی مثبت بوده است. یافته‌ها نشان داد که متغیر سرمایه فیزیکی در بلندمدت بیشترین میزان اثرگذاری را بر رشد اقتصادی دارد؛ ازاین‌رو، بهبود فضای کسبوکار، حرکت به سمت رقابت بیشتر در فعالیتهای اقتصادی با آزادسازی تجاری، تشویق سرمایهگذاری بخش خصوصی، اصلاح مقررات و کارکرد بازار سرمایه و تلاش برای گسترش شفافیت اقتصادی از جمله پیشنهادات تحقیق است.

کلیدواژه‌ها

آذربایجانی، کریم، مهدی مرادپور و زهرا نجفی (1393)، «آزادسازی تجاری و سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی ایران»، مجله اقتصاد کلان، دوره 9، شماره 18، صص 30-14.
اسلاملوئیان، کریم، مریم شفیعی و محبوبه جعفری (1389)، « بررسی اثر باز بودن تجاری بر متغیرهای کلان اقتصادی»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، سال 14، شماره 43، صص 21-1.
امام‌وردی، قدرت‌اله و امید شریفی (1389)، «بررسی رابطه تجارت خارجی و باز بودن اقتصاد بر رشد اقتصادی ایران (1353-1386)»، فصلنامه علوم اقتصادی، سال 5، شماره 13، صص 156-138.
پورفرج، علیرضا (1383)، «مخارج دولت برای سرمایه انسانی و نقش آن در رشد اقتصادی ایران »، مجله تحقیقات اقتصادی، دوره 40، شماره 2.
جعفری صمیمی، احمد، صفر فرهنگ، مهدی رستم‌زاده و مهدی محمدزاده (1388)، «تأثیر توسعه مالی و آزادسازی تجاری بر رشد اقتصادی در ایران»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال 9، شماره 4، صص 21-1.
رهنمای رودپشتی، فریدون و هدی همتی (1388)، «سنجش ارتباط بین سرمایه فکری با متغیرهای نوین سنجش عملکرد مبتنی‌بر ارزش‌آفرینی»، مجله مطالعات مالی، شماره 2، صص 134-111.
سالم، بهنام و نفیسه یوسف‌پور (1391)، «بررسی آثار آزادسازی تجاری در کشورهای درحال‌توسعه»، مجله اقتصادی، ماهنامه بررسی مسایل و سیاست‌های اقتصادی، شماره 1، صص 104-93.
سلمانی، بهزاد و کاظم یاوری (1383)، «سیاست تجاری و رشد اقتصادی: مورد کشورهای صادر‌کننده نفت»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 30، صص 68-39.
سیدشکری، خشایار و عاطفه‌السادات میرباقری (1391)، «اثر آزادسازی تجاری بر رشد اقتصاد غیرنفتی کشورهای عضو اوپک»، فصلنامه اقتصاد مالی و توسعه، دوره 6، شماره 20، صص194-173.
شریفی، امید (1390)، «بررسی اثرات باز بودن اقتصاد بر رشد اقتصادی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گرایش برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌های اقتصادی، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده اقتصاد و حسابداری.
عباسی، مجید و مرتضی دامن‌پاک (1392)، «جمهوری اسلامی ایران و سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو، بیست سال پس از گسترش این سازمان»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره  84.
علمدارلو، حامد، سیدابوالقاسم مرتضوی و کتایون شمشادی (1392)، «کاربرد اقتصادسنجی فضایی در بررسی عوامل مؤثر بر صادرات محصولات کشاورزی در کشورهای عضو اکو: رهیافت داده­های تابلویی»، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، دوره 13، شماره 3، صص 62-49.
علیپور، حمیدرضا و مریم قدکچی (1390)، «بررسی رابطه توسعه تجارت با رشد اقتصاد در ایران»، ماهنامه کار و جامعه، شماره 141، صص 53-45.
علمی، زهرا و امیر جمشیدنژاد (1386)، «اثر آموزش بر رشد اقتصادی ایران در سال‌های
1350-1382»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، سال 7، شماره 26، صص 154-136.
فرهادی، علیرضا (1386)، «بررسی آثار تجارت خارجی بر رشد اقتصادی ایران»، مجله برنامه و بودجه، شماره 84، صص 58-27.
کولایی، الهه و محمد مؤدب (1386)، «اکو و تجارت منطقه‌ای»، پژوهش‌های اقتصادی، سال 6، شماره 2، صص 67-57.
گرجی، ابراهیم و معصومه علیپوریان (1385)، «تحلیل اثر آزادسازی تجاری بر رشد اقتصادی کشورهای عضو اوپک»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 40، صص 204-187.
لطفعلی‌پور، محمدرضا، اکرم زین الیان و نازگل اشرافی (1391)، «بررسی تأثیر کاهش موانع تعرفه‌ای بر واردات کل کالا در ایران با استفاده از مدل ARDL باند»، فصلنامه راهبرد اقتصادی، دوره 1، شماره 3، صص 147-119.
محمدی، حسین، علیرضا کرباسی و آزاده تعالی مقدم (1392)، «اقتصادسنجی کاربردی: رهیافتی مدرن»، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ اول، 492 صفحه.
مهدوی، ابوالقاسم و شاهین جوادی (1384)، «آزمون تجربی رابطه تجارت خارجی و رشد اقتصادی در ایران»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال 5، شماره 4.
مهرآرا، محسن و عباسعلی رضایی (1388)، «کیفیت نهادها و آثار آزادسازی تجاری در کشورهای در‌حال‌توسعه منتخب»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، دوره 14، شماره 56، صص 32-1.
مهرآرا، محسن و رضا محسنی (1383)، «آثار تجارت خارجی بر بهره‌وری: مورد ایران»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 66.
Acosta, S. and Yoo, J (2012), “Tax Composition and Growth: A Broad Cross-Country Perspective”, IMF Working Paper, No.12/257.
Annual Economic Report of ECO (2014), “Tehran: ECO Secretaria”, Available at: www.ecosecretariat.org, Accessed on: 15 March 2014.
Arellano, M. and Bond, S (1991), “Some Test of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and an Application to Employment Equations”, Review of Economic Studies, Vol.58.
Asteriou, D., & Hall, G (2007), “Applied Econometrics a Modern Approach using E-Views and Microfit”.
Baltagi, B. H (2005), “Econometric Analysis of Panel Data”, John Wiley & Sons Inc., 3rd Edition, New York, USA.
Baltagi, B. H., & Griffin, J. M (1997), “Pooled Estimators vs. Their Heterogeneous Counterparts in the Context of Dynamic Demand for Gasoline”, Journal of Econometrics, Vol. 77, No. 2,pp. 303-327.
Bengake, C., & Eggoh. J. C (2012), “Pooled Mean of Group Estimation on International Capital Mobility in African Countries. Research in Economics, Vol. 66, No. 1, pp.7–17.
Beyengju, J (2002), “Measurement of Human Capital Input in Across Countries: A Method Based on the Laborers Income”, Journal of Development Economics, No. 67, pp. 333-345.
Clemens, M. A. and Williamson, J. G (2001), “A Tariff Growth Paradox? Protections Impact the World Around 1875-1997”, NBER Working Paper, No.8459.
DeJong, D. N., & Ripoll, M (2006), “Tariffs and Growth: an Empirical Exploration of Contingent Relationships. The Review of Economics and Statistics, Vol. 88, No.4.pp. 625-640.
Durlaf, S. N. and Quah, D (1999), “The New Empirics of Economic Growth”, J. Talylor and M. Woodford (eds.), Handbook of Macroeconomics, North Holland, Amsterdam.
Dutta, D. and Ahmed, N (2001), “An Aggregate Import Demand Function for India: A Co-integration Analysis”, Working Paper. The University of Sydney.
Edwards, S (1997), “Openness, Productivity and Growth: What Do We Really Know?”Economic Journal, No.108, pp.383-398.
Edwards, S (1989), “Openness, Out ward-Orientation, Trade Liberalization and Economic Performance in Developing Countries”, NBER Working, No. 2908.
Edwards, S (1993), “Openness, Trade Liberalization, and Growth in Developing Countries”, Journal of Economic Literature, No.31, pp. 1358-1393.
Eugenio, J. L., Martín Morales, N., & Scarpa, R (2004), “Tourism and Economic Growth in Latin American Countries: A Panel Data Approach”.
Frankel, A. and Romer, D (1999), “Does Trade Cause Growth?” American Economic Review, Vol. 89, No. 3, pp. 379-399.
Greenaway, D., Morgan, W. and Wright, P (2002), “Trade Liberalization and Growth in Developing Countries”, Journal of Development Economics, No. 67, pp.229-244.
Harrison, A (1991), “Openness and Growth: A Time-Series, Cross-Country Analysis for Developing Countries”, World Bank, (Mimographed).
Im, K.S., Pesaran, M.H. and Shin, Y (2003), “Testing for Unit Roots in Heterogeneous Panels”, Journal of Econometrics, No. 115, pp.53-74.
Krueger, A. O (1997), “Trade Policy and Economic Development: How We Learn”, National Bureau of Economic Research, (No. w5896).
Lee, J. W (1993), “International Trade, Distortions, and Long-Run Economic Growth”, IMF Staff Paper, Vol. 40, No. 2, pp.299-328.
Lee J. W. (1995), “Capital Goods Import and Long-Run Growth”, Development Economics, Vol. 48, No. 1, pp.91-110.
Levin, A., Lin, C.F. and Chu, J (2002), “Unit Root Tests in Panel Data: Asymptotic and Finite Sample Properties”, Journal of Econometrics, No.108, pp.1-24.
Lucas, R.E (1988), “On the Mechanics of Economic Development”, Journal of Monetary Economic, Vol. 22, pp.3-42.
Moseykin, Y. N. and Levchenko, I. V (2014), “The Impact of Agricultural Import Tariff on Economic Growth: Evidence from Mercosur Countries”, Chinese Business Review, Vol. 13, No. 3, pp.137-153.
Orourke, K. H (2000), “Tariffs and Growth in the Late Nineteen Century”, Economic Journal, No. 110, pp.456-483.
Pesaran, M.  H.  and  Shin,Y  (1995),  “An  Autoregressive  Distributed  Lag  Modeling  Approach  to  Cointegration  Analysis”.  Cambridge Working Papers in Economics, No. 9514. 
Pesaran, M.H., Shin, Y. and Smith, R. P (1999), “Pooled Mean Group Estimation of Dynamic Heterogeneous Panels”, Journal of the American Statistical Association, Vol.94, issu.446, pp.621-634.
Rebelo, S (1991), “Long-Run Policy Analysis and Long-Run Growth”, Journal of Political Economy.
Samargandi, N., Fidrmuc, J. and Ghosh, S (2013), “Is the Relationship Between Financial Development and Economic Growth Monotonic for Middle Income Countries?” Department of Economics and Finance, Brunel University, Working paper, pp.13-21.
Sun, P. and Heshmati, A (2010), “International Trade and Its Effects on Economic Growth in China.
Wacziarg, R (2001), “Measuring the Dynamic Gains of Trade”, Trade World Bank Economic Review, Vol. 15, No. 3, pp.393-429.
World Development Indicator (2014), World Bank Data Bank, available on: worldbank.org.
Yeboah, O., Naanwaab, C., Saleem, S.H. and Akuffo, A (2012), “Effects of Trade Openness on Economic Growth: The Case of African Countries”, Agricultural Economics Association Annual Meeting, Birmingham.