نویسندگان

1 دانشیار گروه اقتصاد نظری دانشگاه علامه طباطبائی

2 کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

در این مقاله با تلفیق الگوی داده- ستانده و خوشه‌بندی فازی، با ترکیب شاخص‌های بین‌بخشی، وزن اقتصادی و پتانسیل‌های اقتصادی هر بخش، بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران با استفاده از جداول داده- ستانده سال‌های 1390 و 1385 شناسایی شده ‌است. پیش از آن، برای حذف اثر نامطلوب داده‌های پرت بر خوشه‌بندی، داده‌های پرت شناسایی و به‌طور جداگانه خوشه‌بندی شده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران در گروه داده‌های پرت قرار دارد و می‌توان از جداسازی این داده‌ها برای شناسایی بخش‌های کلیدی اقتصاد در این روش استفاده کرد. با تفسیر نتایج خوشه‌بندی و تحلیل شاخص‌های تعریف شده، بخش‌های صنعتی و معدنی (ساخت سایر محصولات کانی غیر فلزی، ساخت فلزات اساسی، ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی نشده در جای دیگر، توزیع گاز طبیعی، سایر معادن و ساخت کک، فرآورده‌های حاصل از تصفیه نفت و سوخت‌های هسته‌ای) بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران هستند. همچنین بخش «نفت خام و گاز طبیعی» از نظر صادرات و بخش‌های خدمات (عمده‌فروشی، خرده‌فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها، امور عمومی، حمل‌ونقل جاده‌ای) و «کشاورزی و باغداری» از نظر اشتغال‌زایی، بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران شناسایی شدند.

کلیدواژه‌ها

 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (1383)، آمار سری زمانی حساب‌های ملی به قیمت جاری و  ثابت.
جهانگرد، اسفندیار (1393)، تحلیل‌های داده- ستانده، فناوری، برنامه‌ریزی و توسعه،تهران: نشر آماره.
 جهانگرد، اسفندیار و نیلوفرالسادات حسینی (1392)، «شناسایی بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران بر مبنای تحلیل تصادفی داده- ستانده (SIO)»، مجله تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی (11): 48- 23.
جهانگرد، اسفندیار و پردیس عاشوری (1389)، «شناسایی بخش‌های کلیدی با رویکردهای تحلیل داده- ستانده (IO)، اقتصادسنجی (EC) و تحلیل پوششی داده‌ها (DEA): مطالعه موردی ایران»، مجله سیاست‌گذاری اقتصادی (3): 135- 107.
جهانگرد، اسفندیار و ویدا کشت‌ورز (1390) «شناسایی بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران: رویکرد نوین نظریه‌ی شبکه»، مجله اقتصاد و تجارت نوین (25 و 26): 120- 97.
فنی ممتاز، هادی (1390) «شناسایی بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران: رویکرد تلفیقی داده- ستانده  و فازی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، شماره بازیابی (9996پ).
 قره‌باغبان، مرتضی (1387)، اقتصاد رشد و توسعه، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
کلانتری، خلیل (1380)، برنامه‌ریزی و توسعه منطقه‌ای (تئوری‌ها و تکنیک‌ها)، تهران: انتشارات خوشبین و انوار دانش.
 گتاک، سابرتا (1369)، اقتصاد توسعه، ترجمه زهرا افشاری، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
مرکز آمار ایران، سرشماری نفوس و مسکن 1390.
مرکز آمار ایران، سرشماری نفوس و مسکن 1385.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1393) جدول داده- ستانده سال 1390 اقتصاد ایران.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1391) جدول داده- ستانده سال 1385 اقتصاد ایران.
       مؤمنی، منصور (1390)، خوشه‌بندی داده‌ها (تحلیل خوشه‌ای)، تهران، ناشر: مؤلف.
 Bezdek, J. C., Ehrlich, R., & Full, W. (1984). FCM: The Fuzzy c-means Clustering Algorithm. Computers & Geosciences, 10(2), 191-203.
  Campello, R. J., & Hruschka, E. R. (2006). A Fuzzy Extension of the Silhouette width Criterion for Cluster Analysis. Fuzzy Sets and Systems, 157(21), 2858-2875.
 Díaz, B., Moniche, L., & Morillas, A. (2006). A Fuzzy Clustering Approach to the Key Sectors of the Spanish Economy. Economic Systems Research, 18(3), 299-318.
Hathaway, R. J., & Bezdek, J. C. (1994). NERF c-means: Non-Euclidean Relational Fuzzy Clustering. Pattern Recognition, 27(3), 429-437.
Huang, Z., & Michael K. Ng (1999). A Fuzzy k-modes Algorithm for Clustering Categorical Data. Fuzzy Systems, IEEE Transactions on, 7(4), 446-452.
Morillas, A., & Diaz, B. (2008). Key Sectors, Industrial Clustering and Multivariate Outliers. Economic Systems Research, 20(1), 57-73.
Vakili, K., & Schmitt, E. (2014). Finding Multivariate Outliers with FastPCS. Computational Statistics & Data Analysis, 69, 54-66.
Zaki, M. J., & Meira Jr, W. (2014).Data Mining and Analysis: Fundamental Concepts and Algorithms. Cambridge University Press.