نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقتصاد، واحد فیروزکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ایران

2 استادیار، گروه اقتصاد، واحد فیروزکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ایران

3 دانشیار، گروه اقتصاد، واحد فیروزکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ایران

چکیده

مجموع تولید ناخالص داخلی منطقه منا حدود 7 تریلیون دلار (9/5 درصد جهان) و جمعیت آن حدود 405 میلیون نفر (5/5 درصد جهان) در سال 2019 است.  پرسش این است شکاف درآمد سرانه این کشورها نسبت به آمریکا (به عنوان نمونه بهینه) چه مسیری را طی کرده است؟ در این راستا، هدف این مقاله ارزیابی پیشران‌های شکاف درآمدی 15 کشور منطقه منا و شمال آفریقا در دوره 2019-1980 در زیربازه‌های مختلف است. شواهد نشان می‌دهد 11 کشور در کل دوره 2019-1980  هم‌پایگی داشته‌اند. برای دریافت بهتر، هم‌پایگی در چهار دهه 89-1980 (دوره اول)، 99-1990 (دوره دوم)، 09-2000 (دوره سوم) و 19-2010 (دوره چهارم)  محاسبه شده است. در دوره اول، فقط مصر و مراکش هم‌پایگی داشته‌اند. در دوره دوم، 9 کشور هم‌پایگی و 6 کشور جاماندگی را تجربه کرده‌اند. در دوره سوم، بهبود قابل ملاحظه‌ای در هم‌پایگی کشورها (به جز امارات) مشاهده می‌شود. در دوره چهارم،کشورها در مسیر جاماندگی قرار گرفته‌اند. این دوره همزمان با درگیری‌های داخلی در عراق و سوریه، درگیری‌های یمن با عربستان، تنش‌های سیاسی در لبنان و تحریم‌های شدید آمریکا بر ضد ایران است. شواهد نشان می‌دهد در زمان هم‌پایگی، تعمیق سرمایه (افزایش سرمایه سرانه) در 11 کشور نقش مسلط داشته است. مشارکت نیروی انسانی در سه کشور عراق، سوریه و عربستان منفی و در سایر کشورها مثبت بوده و اینکه سهم مشارکت نیروی انسانی کمتر از تعمیق سرمایه است. در هیچ یک از کشورها، مشارکت بهره‌وری مثبت نبوده است و شواهدی از نقش‌آفرینی رشد بهره‌وری در عملکرد این کشورها مشاهده نمی‌شود و فاصله عمیقی با آمریکا (کشور پیش‌رو مترقی) دارند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

جهانگرد، اسفندیار و فیض‌آبادی، فائزه.(1398). تجزیه منابع رشد بهره‌وری کل عوامل تولید در اقتصاد ایران. اقتصاد و تجارت نوین، 14(4 (45)), 1-25. https://doi.org/10.30465/jnet.2019.5147
عیسی‌زاده، سعید و صوفی مجیدپور، مسعود. (1396). رشد بهره‌وری کل عوامل تولید، پیشرفت تکنولوژیکی، تغییرات کارایی: شواهدی تجربی از صنایع تولیدی ایران. فصلنامه مدلسازی اقتصادی، 4(40)، 29-48.
فتح‌آبادی، مهدی و صوفی مجیدپور، مسعود.. (1397). آموزش عالی، کارایی فنی و تغییرات بهره‌وری کل؛ شواهدی از صنایع تولیدی ایران. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 24(2)، 51-27.
کمیجانی، اکبر و محمودزاده، محمود. (1387). نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی ایران (رهیافت حسابداری رشد). پژوهشنامه اقتصادی، 2(29)، 75-107.
محمودزاده، محمود و زیتون‌نژاد موسویان، سیدعلی. (1391). اندازه‌گیری و تحلیل منابع رشد اقتصادی بخش معدن در ایران. پژوهشنامه اقتصاد کلان، 7(13)، 121-142.
محمودزاده، محمود و فتح‌آبادی، مهدی. (1395). عوامل پیشران بهره‌وری کل عوامل تولید در صنایع تولیدی ایران. فصلنامه تحقیقات مدلسازی، 26، 141-165. http://dx.doi.org/10.18869/acadpub.jemr.7.26.141
محمودزاده، محمود، موسوی، میرحسین و پاک‌نهاد، فرزاد. (1394). حسابداری رشد ارزش افزوده در صنایع تولیدی ایران با تأکید بر فناوری اطلاعات. فصلنامه مدلسازی اقتصادی، 4(32)، 64-41.
Abramovitz, M. (1986). Catching up, forging , and falling behind. The Journal of Economic History46(2), 385-406.
https://doi.org/10.1017/S0022050700046209.ahead
Caselli, F. & Coleman, W.J. (2001). The US structural transformation and regional convergence: A reinterpretation. Journal of Political Economy109(3), 584-616. https://doi.org/10.1086/321015
Chun, H., Miyagawa, T., Pyo, H.K. & Tonogi, K. (2015). Do intangibles contribute to productivity growth in East Asian countries? Evidence from Japan and Korea. Retrieved September, 21, 2016.
doi.org/10.1017/9781316534502.010
Corrado, C., Hulten, C. & Sichel, D. (2009). Intangible capital and US economic growth. Review of Income and Wealth55(3), 661-685.  https://doi.org/10.1111/j.1475-4991.2009.00343.x
Denison, E.F. (1967). Sources of postwar growth in nine western countries. The American Economic Review, 57(2), 325-332. https://doi.org/10.2307/2230167
Eisazadeh, S. & Soufimajidpour, M. (2018). TFP growth, technological progress, efficiency changes: Empirical evidence from Iranian manufacturing industries. Economic Modelling, 11(40), 294-48 [In Persian]
Fathabadi, M. & Soufimajidpour, M. (2023). Higher education, technical efficiency and total productivity changes: Evidence from Iran's manufacturing industries. Quarterly Journal of Research and Planning in Higher Education24(2), 27-51 [In Persian]
Gruss, B., Nabar, M. & Poplawski-Ribeiro, M. (2020). Growth accelerations and reversals in emerging market and developing economies: External conditions and domestic amplifiers. Open Economies Review, 31(4), 753–786. DOI: 10.1007/s11079-019-09569-z
Jahangard, E. & Feizabadi, F. (2019). Decomposition of Total Factor Productivity Growth Sources in Iran. New Economy and Trad, 14(4), 1-25. doi: 10.30465/jnet.2019.5147 [In Persian]
Jorgenson, D.W., Ho, M.S. & Stiroh, K.J. (2005). Information technology and the american growth resurgence, MIT Press Books, The MIT Press, edition 1, volume 3.
Jorgenson, D. & Stiroh, K. (2000), Raising the Speed Limit: US Economic Growth in the Information Age, OECD Economics Department Working Papers, No. 261, OECD Publishing,
Kant, C. (2019). Income convergence and the catch-up index. The North American Journal of Economics and Finance, 48, 613-627. https://doi.org/10.1016/j.najef.2018.07.017
Komeyjani, A. & Mahmoodzadeh, M. (2008). The role of information and communication technology (ICT) on economic growth in Iran (growth accounting approach). Economics Research8(29), 75-107 [In Persian]
Koopman, E. & Wacker, K.M. (2023). Drivers of growth accelerations: What role for capital accumulation? World Development, 169, 1-17. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2023.106297.
Kravis, I.B. (1984). Comparative studies of national incomes and prices. Journal of Economic Literature, 22(1), 1-39.
https://www.jstor.org/stable/2725225
Kremer, M., Willis, J. & You, Y. (2022). Converging to convergence. NBER macroeconomics annual, 36(1), 337-412.
Kumar, S. & Russell, R.R. (2002). Technological change, technological catch-up, and capital deepening: Relative contributions to growth and convergence. American Economic Review92(3), 527-548. DOI: 10.1257/00028280260136381
Mahmodzadeh, M. & Fathabadi, M. (2016). Driving factors of total factor productivity in Iranian manufacturing industries. Economic Modeling Research Journal, 7 (26) :141-165.
doi.org/10.18869/acadpub.jemr.7.26.141 [In Persian]
Mahmodzadeh, M, Mousavi, M. & Paknahad, F. (2016). Accounting the growth of in Iran manufacturing sector by emphasizing on ICT. Economic Modelling, 9(32), 41-64 [In Persian]
Mahmodzadeh, M. & Zeytonnejad, M.S.A. (2012). Measuring and analyzing sources of economic growth in the mining sector in Iran. Macroeconomics Research Letter7(13), 121-142 [In Persian]
Matthews, R.C.O. (1969). Review of Denison (1967). Economic Journal, 6, 261-68. https://doi.org/10.2307/2230167
Pankratov, E.L. (2019). Model for prognosis of economic growth: Accounting of influence of the environment. Global Economy Journal, 19(01), 1950007. https://doi.org/10.1142/S2194565919500076
Patel, D., Sandefur, J. & Subramanian, A. (2021). The new era of unconditional convergence. Journal of Development Economics, 152(4), 102687. https://doi.org/10.1142/S2194565919500076
Rosovsky, H. (1973). Japanese economic growth: Trend acceleration in the twentieth century. Stanford University Press.
https://doi.org/10.2307/2230614
Salter, W.E.G. (1965). Productivity Growth and Accumu-Lation as Historical Processes. In Problems in economic development: Proceedings of a conferenceheld by the international economic association (pp. 266-294). London: Palgrave Macmillan UK. https://doi.org/10.1007/978-1-349-15223-0_14
Sequeira, T. & Morão, H. (2020). Growth accounting and regressions: New approach and results. International Economics, 162, 67-79.
https://doi.org/10.1016/j.inteco.2020.01.003
Solow, R.M. (1956). A contribution to the theory of economic growth. The Quarterly Journal of Economics, 70(1), 65-94.
https://doi.org/10.2307/1884513
Solow, R.M. (1957). Technical change and the aggregate production function. The Review of Economics and Statistics, 312-320. https://doi.org/10.2307/1926047
Vu, K.M. (2018). The global dynamics of economic catchup: Patterns, drivers, and determinants. Oxford University Press.
DOI: 10.1093/oso/9780198841760.003.0012
Woo, W.T. (2011). Understanding the middle-income trap in economic development: The case of Malaysia. World Economy Lecture delivered at the University of Nottingham. Globalization and Economic Policy, 17-34.
Yang, X. (2020). Health expenditure, human capital, and economic growth: An empirical study of developing countries. International Journal of Health Economics and Management, 20(2), 163-176. DOI: 10.1007/s10754-019-09275-w