نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری اقتصاد پولی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
2 دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
3 استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ، ایران.
چکیده
تاریخ ایران معاصر با هدف دستیابی به یک توازن مناسب میان دولت و جامعه، درگیر جنبش‌های بزرگی بوده است. اگرچه جهد ایرانیان در تاریخ معاصر خود بی‌ثمر نبوده اما هنوز به توازن ایده‌آل میان دولت و جامعه دست نیافته‌اند. پژوهش حاضر با روایت مختصر از تاریخ معاصر، مسیرهای پیش‌روی دولت و جامعه ایرانی (دولت مستبد، دولت ضعیف، دولت فراگیر) را بررسی می‌نماید. برای این منظور، با بسط چارچوب تحلیل نهادی و به‌کارگیری ایده بدیع «تناسب نهادی»، یک چارچوب تحلیلی جدید برای تحلیل تعامل جامعه- دولت در ایران ساخته شده است؛ سپس با استفاده از نظریه بازی سناریوهای مختلف این تعامل بررسی می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که نرخ استهلاک (تخریب دستاوردهای گذشته توسط دولت یا جامعه)، صرفه ناشی از مقیاس (آستانه‌ای که پس از عبور از آن، تلاش جامعه و دولت برای انباشت ظرفیت خود حالت فزاینده پیدا خواهد کرد) و بی‌ثباتی نرخهای رجحان زمانی (تغییر رجحان‌های دولت و جامعه در کوتاه‌مدت) عوامل مهمی در پویایی‌های مربوط به تعامل دولت و جامعه است. نشان داده می‌شود که از بین این سه عامل، نرخ رجحان زمانی تعیین‌کننده‌ترین عامل است، به‌طوری‌که نوع تعادل ممکن برای ایران (دولت فراگیر، دولت مستبد و دولت ضعیف) توسط نرخ رجحان زمانی دولت و جامعه تعیین می‌شود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
جنادله، علی. (1396). روابط نهادی دولت و جامعه در ایران پیشانوسازی (نقد نظریه شکاف تاریخی دولت و ملت در ایران و ارائه یک دیدگاه بدیل). فصلنامه علوم اجتماعی، 27(76)، 27-74. doi:10.22054/qjss.2017.7601
حسینی، سیدعقیل، رعنائی، علیرضا و معرفی محمدی، عبدالحمید. (1401). تحلیل نقش عدم تناسب نهادی و ناکارآمدی نظام حکمرانی در توسعه‌نیافتگی ایران قبل از انقلاب. بررسی مسائل اقتصاد ایران، 9 (2)، 3-27. doi:10.30465/ce.2023.34015.1580
مؤمنی، فرشاد، میرزایی، حجت‌الله و جعفری شهرستانی، علی. (1401). ارزیابی نظریات متفکرین معاصر در رابطه با علل توسعه‌نیافتگی ایران با تأکید بر حقوق مالکیت در چاچوب رهیافت‌های اقتصاد سیاسی. پژوهش‌های اقتصادی ایران. doi:10.22054/ijer.2022.67001.1084
نوربخش، یونس و نادری، حمید. (1399). تحلیل روابط دولت و جامعه و نقش آن در شکل‌گیری مسائل اجتماعی و وضعیت آنومیک در جامعه. مطالعات جامعه‌شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)، 27(1)، 199-222. doi:10.22059/jsr.2020.78752
طباطبایی، سیدجواد. (1395). تأملی درباره ایران، جلد نخست، دیباچـه‌ای بـر نظریـه انحطـاط ایران؛ با ملاحظات مقدماتی در مفهوم ایران. تهران: انتشارات مینوی خرد.
کاتوزیان، محمدعلی همایون. (1981). اقتصاد سیاسی ایران؛ از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمـه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی (1402). تهران: نشر مرکز.
Acemoglu, D. (2010). Theory, general equilibrium, and political economy in development economics. Journal of Economic Perspectives, 24(3), 17–32. doi.org/10.1257/jep.24.3.17
Acemoglu, D. & Robinson, J. (2022). Non-modernization: Power–culture trajectories and the dynamics of political institutions. Annual Review of Political Science, 25(1), 323–339. https://doi.org/10.1146/annurev-polisci-051120-103913
Acemoglu, D. & Robinson, J. A. (2017). The emergence of weak, despotic and inclusive states. National Bureau of Economic Research. https://www.nber.org/papers/w23657
Acemoglu, D. & Robinson, J. A. (2019). The narrow corridor to liberty: The red queen and the struggle of state against society. Penguin, New York.
Acemoglu, D. & Robinson, J. A. (2021). Culture, institutions and social equilibria: A framework. National Bureau of Economic Research. https://www.nber.org/papers/w28832
Acemoglu, D. & Robinson, J. A. (2023). Weak, despotic, or inclusive? how state type emerges from state versus civil society competition. American Political Science Review, 117(2), 407–420. doi.org/10.1017/S0003055422000740
Amirahmadi, H. (1996). Emerging civil society in Iran. SAIS Review (1989-2003), 16(2), 87–107. doi.org/10.1353/sais.1996.0022
Aoki, M. (2011). Institutions as cognitive media between strategic interactions and individual beliefs. Journal of Economic Behavior & Organization, 79(1–2), 20–34. doi.org/10.1016/j.jebo.2011.01.025
Bondarenko, O., Kozarezenko, L., Chunikhina, T. & Solomka, O. (2021). Social interaction of the state and society as a reference point of public marketing. Studies of Applied Economics, 39(6), Article 6. doi.org/10.25115/eea.v39i6.5121
Bourdieu, P. & Wacquant, L. J. (1992). An invitation to reflexive sociology. University of Chicago press.
Coleman, J. S. (1994). Foundations of social theory. Harvard university press.
Commons, J. R. (1934). Institutional economics–its place in political economy, New York: Macmillan.
Corbin, H. (1986). Philosophie Iranienne et philosophie comparée. Revue Philosophique de La France Et de l, 176(1). https://philpapers.org/rec/CORPIE-2
Dai, S. (2015). Networks of institutions: institutional emergence, social structure and national systems of policies (Vol. 1). Routledge.
Foran, J. (Ed.). (1994). A century of revolution: social movements in Iran (Vol. 2). U of Minnesota Press.
Fox, J., Sullivan Robinson, R. & Hossain, N. (2023). Pathways towards power shifts: state-society synergy. World Development, 172, 106346. doi.org/10.1016/j.worlddev.2023.106346
Gates, S., Hegre, H., Jones, M. P. & Strand, H. (2006). Institutional inconsistency and political instability: polity duration, 1800–2000. American Journal of Political Science, 50(4), 893–908. doi.org/10.1111/j.1540-5907.2006.00222.x
Gaus, G. F. & Kukathas, C. (Eds.). (2004). Handbook of Political theory. Sage.
Gheissari, A. & Nasr, S. V. R. (2009). Democracy in Iran: History and the quest for liberty. Oxford University Press.
Goode, O. (2019). A matter of time: How time preferences make or break civilization. Independently published.
Greif, A. & Kingston, C. (2011). Institutions: rules or equilibria? In N. Schofield & G. Caballero (Eds.), Political economy of institutions, democracy and voting (13–43). Springer Berlin Heidelberg. doi.org/10.1007/978-3-642-19519-8_2
Guerin, F. (2007). Applying game theory mechanisms in open agent systems with complete information. Autonomous Agents and Multi-Agent Systems, 15(2), 109–146. doi.org/10.1007/s10458-006-9005-2
Hamilton, W. H. (1932). Institution. Encyclopedia of the social sciences, 8, 84–89.
Hayden, F. G. (1982). Social fabric matrix: from perspective to analytical tool. Journal of Economic Issues, 16(3), 637–662. doi: 10.1080/00213624.1982.11504025
Hayek, F. A. (2012). The sensory order: an inquiry into the foundations of theoretical psychology. University of Chicago Press.
Hegel, G. W. F. & Sibree, J. (2004). The philosophy of history. Courier Corporation.
Hindriks, F. & Guala, F. (2015). Institutions, rules, and equilibria: a unified theory. Journal of Institutional Economics, 11(3), 459–480. doi:10.1017/S1744137414000496
Hirshleifer, J. (1989). Conflict and rent-seeking success functions: ratio vs. difference models of relative success. Public Choice, 63(2), 101–112. doi.org/10.1007/BF00153394
Hobbes, T. (1996). Leviathan. Oxford World's Classic. Oxford Press.
Hodgson, G. M. (1988). Economics and institutions: A manifesto for a modern insitutional economics. University of Pennsylvania Press. doi.org/10.9783/9781512816952
Hodgson, G. M. (1998). The approach of institutional economics. Journal of Economic Literature, 36(1), 166–192.
Hodgson, G. M. (2015). On defining institutions: Rules versus equilibria. Journal of Institutional Economics, 11(3), 497–505. doi:10.1017/S1744137415000028
Hoseiny, S. A., Raanaei, A., Moarefi mohammadi, A. (2022). Analysis of the role of institutional inconsistency and inefficiency of the governance system in the underdevelopment of Iran before the revolution of 1979. Journal of Iranian Economic Issues, 9(2), 3-27. doi:10.30465/ce.2023.34015.1580 [In Persian]
Janadleh, A. (2017). Institutional relations between state and society in pre-modernized Iran (criticizing the theory of historical gap between the state and the nation in Iran and providing an alternative view).
Quarterly Journal of Social sciences, 76(27), 27-74 [In Persain]. doi:10.22054/qjss.2017.7601
Kasper, W. & Streit, M. E. (1999). Institutional economics. Books.
Katouzian, H. (1981). The political economy of modern Iran, London and New York: Macmillan and New York University Press.
Kirdina, S. (2014). Institutional matrices and the development of Russia, or introduction to X&Y theory. Forthcoming in the Journal for Institutional Studies, 6(4).
Krusell, P., Quadrini, V. & Ríos-Rull, J.V. (1997). Politico-economic equilibrium and economic growth. Journal of Economic Dynamics and Control, 21(1), 243–272. doi.org/10.1016/0165-1889(95)00931-0
Lee, E. W. Y. (1999). Governing post-colonial Hong Kong: institutional incongruity, governance crisis, and authoritarianism. Asian Survey, 39(6), 940–959.doi.org/10.2307/3021147
Lindenberg, S. (1998). The cognitive turn in institutional analysis: beyond NIE and NIS? Journal of Institutional and Theoretical Economics (JITE)/Zeitschrift Für Die Gesamte Staatswissenschaft, 154(4), 716–727.
Machiavelli, N. (1961) [1532]. The prince. New York: Penguin
Moameni, F., Mirzaei, H. & Jafari, A. (2022). Evaluating the thoughts of contemporaneous intellectuals concerning the causes of underdevelopment in Iran with an emphasis on property right according to political economy approach. Iranian Journal of Economic Research, https://doi:10.22054/ijer.2022.67001.1084 [In Persian].
Nasr, S. H. (2003). Islam: Religion, history, and civilization.
Nasr, S. H. (2010). In search of the sacred: A conversation with Seyyed Hossein Nasr on his life and thought. Bloomsbury Publishing USA.
North, D. C. (2010). Understanding the process of economic change. Princeton university press.
Nourbakhsh, Y. & Naderi, H. (2020). Analysis of changes in the types of state-society relations in the formation of social issues and the occurrence of anomic status. Sociological Review, 27(1), 199-222. doi:10.22059/jsr.2020.78752 [In Persian].
Pargoo, M. (2021). Secularization of Islam in post-revolutionary Iran. Routledge.
Petracca, E. & Gallagher, S. (2020). Economic cognitive institutions. Journal of Institutional Economics, 16(6), 747–765. doi.org/10.1017/S1744137420000144
Qiaoan, R. (2020). State–society relations under a new model of control in China: Graduated control 2.0. China Information, 34(1), 24–44. doi.org/10.1177/0920203X19897740
Rahnema, A. (2021). The rise of modern despotism in Iran: The shah, the opposition, and the US, 1953–1968. Simon and Schuster.
Roe, T. (2006). A primer on political economy in static general equilibrium. https://ageconsearch.umn.edu/record/280361/
Rosenbaum, E. (2022). Mental models and institutional inertia. Journal of Institutional Economics, 18(3), 361–378. doi:10.1017/S174413742100059X
Searle, J. R. (1983). Intentionality: An essay in the philosophy of mind. Cambridge university press.
Searle, J. R. (2005). What is an institution? Journal of Institutional Economics, 1(1), 1–22. doi:10.1017/S1744137405000020.
Shayegan, D. (2010). Qu’est-ce qu’une révolution religieuse? Albin Michel.
Tabatabai, S. J. (2013). On Iran 1: An introduction to the theory of decline of Iran. Tehran: Mino Kherad. [In Persian]
Ugur, M. (1997). State-society interaction and European integration: A political economy approach to the dynamics and policy-making of the European union. Review of International Studies, 23(4), 469–500. doi.org/10.1017/S0260210597004695
Veblen, T. (1899). The theory of the leisure class. sl: Oxford University Press.
Wenzel, N. G. (2010). An institutional solution for a cognitive problem: Hayek’s sensory order as foundation for Hayek’s institutional order. In The Social Science of Hayek’s ‘The Sensory Order.’ Emerald Group Publishing Limited.
Wright, J. R. & Leyton-Brown, K. (2020). A formal separation between strategic and nonstrategic behavior. Proceedings of the 21st ACM Conference on Economics and Computation, 535–536. doi.org/10.1145/3391403.3399525
Zhang, N. & Lee, M. M. (2020). Literacy and state–society interactions in nineteenth-century France. American Journal of Political Science, 64(4), 1001–1016. doi.org/10.1111/ajps.12524
)