نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران،

2 استاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

3 دانشجوی دکتری علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

به گزارش صندوق بین‌المللی پول، بیش از 60 درصد درآمد تجارت خارجی کشور و 40 درصد درآمد دولت ایران از بخش نفت و انرژی تامین می‌شود و همواره بخشی از نوسانات درآمدی نفت به سایر بخش‌های اقتصاد کلان سرایت می‌کند. همچنین تحریم‌های اعمال شده بر اقتصاد ایران با کاهش درآمدهای ارزی و ایجاد محدودیت دسترسی به کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای به نوسانات متغیرهای کلان شدت بخشیده‌اند. درک صحیح از میزان اثرات سرریز شوک‌ها و نوسانات درآمد نفت و تحریم‌ها به‌ویژه تحریم-های بخش انرژی به بخش‌های مختلف اقتصاد کلان از دیدگاه سیاست‌گذاران برای برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری باثبات اهمیت دارد. در پژوهش حاضر به منظور مطالعه آثار تکانه‌های نوسانات درآمد نفت و تحریم‌ها در اقتصاد کشور  از الگوی VARMAX GARCH-in-Mean Asymmetric BEKK با لحاظ شکست ساختاری واریانس شرطی استفاده می‌شود. متغیرهای مورد استفاده در این مطالعه شامل تولید ناخالص داخلی واقعی (بدون احتساب نفت)، درآمد نفت سنگین ایران، نرخ ارز، شاخص بازار سهام و شاخص تحریم در بازه زمانی 1370:1 تا 1396:4 است. نتایج نشان می‌دهد هر تکانه‌ای از ناحیه رشد درآمد نفت و یا شاخص تحریم به وقوع بپیوندد هر سه بخش مورد مطالعه شامل بخش تولید، بازار ارز و بازار سهام را متاثر می‌سازد. همچنین افزایش فشار تحریم‌ها منجر به سرریز نااطمینانی به تمامی بخش‌های مورد مطالعه و کاهش فعالیت‌های تولیدی می‌شود و نرخ ارز را به سمت بالا متاثر می‌کند و در مقابل سهم نسبی بازار سهام در پرتفوی انتخابی سرمایه‌گذاران، افزایش می‌یابد. در این دوره شواهدی از اثرات نامتقارن تکانه‌های درآمد نفتی و تحریم در بخش‌های مورد مطالعه مشاهده می‌‌شود.

کلیدواژه‌ها

ابریشمی، حمید، نوری، مهدی و دودابی‌نژاد، امیر (1388). رابطه قیمت و بهره­وری انرژی در ایران: بررسی تجربی همانباشتگی پنهان. فصلنامه پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، شماره 55، 22-5.
ابونوری، اسمعیل و رجایی، محمدهادی (1391). ارزیابی اثر تکانه قیمت انرژی بر متغیرهای اقتصاد کلان ایران: معرفی یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی.  اقتصاد محیط زیست و انرژی، سال اول، شماره 2، 22-1.
ابونوری، عباسعلی و کیان‌پیشه، آزاده (1395). تاثیر نااطمینانی قیمت نفت بر بازارهای مالی در ایران. نشریه انرژی ایران، دوره 19، شماره3، 100-75.
ابونوری، اسمعیل و عبداللهی، محمدرضا (1390). ارتباط بازارهای سهام ایران، آمریکا، ترکیه، مالزی در یک مدل گارچ چند متغیره. فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره 14، سال چهارم،988-959.
ابراهیمی، سجاد (1390)، اثر تکانه های قیمت نفت و نوسانات نرخ ارز و نااطمینانی حاصل از آنها بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 53، 105- 83.
ابراهیمی، محسن و سوری، علی (1384). زیان ناشی از درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی و ضرورت حساب ذخیره ارزی. فصلنامه تحقیقات اقتصادی، شماره 1، 54-43.
رجبی، مصطفی و جان‌نثاری لادانی، مریم (1390). تاثیر نااطمینانی قیمت نفت بر متغیرهای کلان اقتصادی ایران. سومین همایش ملی اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر.
قلی­زاده، علی­اکبر و کمیاب، بهناز (1394). تخصیص بهینه دارایی­ها با فرض نااطمینانی­های اقتصادی کلان و تحریم­های بین­المللی علیه ایران. تحقیقات اقتصادی، دوره­50، شماره 4، 988-959. 
عرفانی، علیرضا و چرمگر، اکرم (1393). بررسی تاثیر نااطمینانی قیمت نفت بر متغیرهای اقتصاد کلان ایران: روش گارچ چندمتغیره با تصریح BEKK. فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، سال دهم، شماره 40، 147-129.
کشاورز­حداد، غلامرضا و معنوی، سیدحسن (1387). تعامل بازار سهام و ارز در ایران با تاکید بر تاثیر تکانه­های نفتی. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، سال 12، شماره ­37.، 177-155.
گلستانی، شهرام، گرگینی، مصطفی و حاج‌عباسی، فاطمه (1391). مقایسه توانایی پیش‌بینی مدل‌های VAR، ARIMA و شبکه‌های عصبی (ANN): تقاضای جهانی نفت اوپک. فصلنامه اقتصاد محیط زیست و انرژی، سال ­اول، شماره ­4، 168-145.
مولایی، محمد، گل­خندان، ابوالقاسم و گل­خندان، داود (1393). عدم تقارن آثار تکانه­های نفتی بر رشد اقتصادی کشورهای صادرکننده نفت: کاربردی از رهیافت غیرخطی هم‌انباشتگی پانلی پنهان. فصلنامه اقتصاد انرژی ایران، سال سوم، شماره 10،
229-201.
مهرگان، نادر، حقانی، محمود و سلمانی، یونس (1391). تاثیر نامتقارن تکانه های قیمتی نفت بر رشد اقتصادی گروه کشورهای OECD و OPEC با تاکید بر محیط شکل­گیری تکانه‌ها و تغییرات رژیمی. فصلنامه مدل‌سازی اقتصادی، شماره 19، 19-1.
متقی، سمیرا (1397). تبیین کارایی تحریم های اقتصادی وضع شده علیه جمهوی اسلامی ایران از منظر اقتصاد سیاسی.  فصلنامه رهیافت، سال 12، شماره 42، 106-89.
هیبتی، رضا، صمدی، سعید و واعظ‌برزانی، محمد (1396). اهمیت تصریح معادلات رگرسیونی در برآورد نااطمینانی متغیرهای اقتصاد کلان. تحقیقات اقتصادی، دوره ­52، 996-963.
Agnolucci, P. (2009). Volatility in crude oil futures: A comparison of the predictive ability of GARCH and implied volatility models. Energy Economics, 31(2), 316-321.
Allaro, H. B., Kassa, B., & Hundie, B. (2011). A time series analysis of structural break time in the macroeconomic variables in Ethiopia. African Journal of Agricultural Research, 6(2), 392-400.
Berument, M. H., Ceylan, N. B., & Dogan, N. (2010). The impact of oil price shocks on the economic growth of selected MENA countries. The Energy Journal, 149-176.
Bonato, M., Caporin, M., & Ranaldo, A. (2013). Risk spillovers in international equity portfolios. Journal of Empirical Finance, 24, 121-137.
Bredin, D., Elder, J., & Fountas, S. (2011). Oil volatility and the option value of waiting: an analysis of the G-7. Journal of Futures Markets, 31(7), 679-702
Efimova, O., & Serletis, A. (2014). Energy markets volatility modelling using GARCH. Energy Economics, 43, 264-273.
Elmi, Z., & Jahadi, M. (2011). Oil price shocks and economic growth: evidence from OPEC and OECD. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 5(6), 627-635.
Eltony, M. N., & Al‐Awadi, M. (2001). Oil price fluctuations and their impact on the macroeconomic variables of Kuwait: a case study using a VAR model. International Journal of Energy Research, 25(11), 939-959.
Grier, K. B., Henry, Ó. T., Olekalns, N., & Shields, K. (2004). The asymmetric effects of uncertainty on inflation and output growth. Journal of Applied econometrics, 19(5), 551-565.
Gong, X., & Lin, B. (2017). Forecasting the good and bad uncertainties of crude oil prices using a HAR framework. Energy Economics, 67, 315-327.
Hamilton, J. D. (1983). Oil and the macroeconomy since World War II. Journal of Political Economy, 91(2), 228-248.
Hamilton, J. D. (2003). What is an oil shock?. Journal of Econometrics, 113(2), 363-398.
Hou, A., & Suardi, S. (2012). A nonparametric GARCH model of crude oil price return volatility. Energy Economics, 34(2), 618-626.
Kascha, C., & Mertens, K. (2009). Business cycle analysis and VARMA models. Journal of Economic Dynamics and Control, 33(2), 267-282.
Kang, Sang Baum; Pan, Xuhui and Zhao, Jialin. (2016), Oil Price Uncertainty and Real Economic Activities: Importance of Disentangling the Diffusive and Jump Components, https://www.aeaweb.org/conference/2017/preliminary/paper/b9e9BERh
Keshavarz Haddad, Gh. R., Abedin, M. R. (2017). Sanction and Trade Deflection: A decade of experience from Iran, The Conference in Bergamo University.
Kristjanpoller, W., & Minutolo, M. C. (2016). Forecasting volatility of oil price using an artificial neural network-GARCH model. Expert Systems with Applications, 65, 233-241.
Kuper, G. H., & van Soest, D. P. (2006). Does oil price uncertainty affect energy use?. The Energy Journal, 55-78.
Lanza, A., Manera, M., & Giovannini, M. (2005). Modeling and forecasting cointegrated relationships among heavy oil and product prices. Energy Economics, 27(6), 831-848.
McNelis, P. D. (2005). Neural networks in finance: gaining predictive edge in the market. Academic Press.
Mendoza, O., & Vera, D. (2010). The asymmetric effects of oil shocks on an oil-exporting economy. Cuadernos deEconomía, 47(135), 3-13.
 Mohaddes, K. (2019). Oil Revenue Volatility, Sanctions and Mismanagement: Lessons from Iran, International Iranian Economic Association (IIEA) Sixth International Conference on the Iranian Economy, University of Naples.L.Orientale.
Monfared, S. A., & Enke, D. (2015). Noise canceling in volatility forecasting using an adaptive neural network filter. Procedia Computer Science, 61, 80-84.
Perron, P. (2005). Dealing with structural breaks. Palgrave Handbook of Econometrics, 1(2), 278-352.
Rahman, S., & Serletis, A. (2010). The asymmetric effects of oil price and monetary policy shocks: A nonlinear VAR approach. Energy Economics, 32(6), 1460-1466.
Rahman, S., & Serletis, A. (2012). Oil price uncertainty and the Canadian economy: Evidence from a VARMA, GARCH-in-Mean, asymmetric BEKK model. Energy Economics, 34(2), 603-610.
 Salehi Esfahani, H., Mohaddes, K. Pesaran, M. H. (2013), Oil exports and the Iranian economy, The Quarterly Review of Economics and Finance, Elsevier, 53, 221-237.
Serletis, A., & Istiak, K. (2017). Financial intermediary leverage spillovers. Research in International Business and Finance, 39, 1000-1007.
Simionescu, M. (2013). The accuracy assessment of macroeconomic forecasts based on econometric models for Romania. Procedia Economics and Finance, (8), 671 – 677.
Thiem, Christopher. (2017), Oil Price Uncertainty and the Business Cycle: Accounting for the Infl uences of Global Supply and Demand Within a VAR GARCH-In-Mean Framework, Ruhr Economic Paper. www.rwi-essen.de/media/content/pages/.../ruhr-economic-papers/rep_17_674.pdf