نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه اقتصاد، دانشگاه الزهرا

2 استاد گروه اقتصاد دانشگاه الزهرا،

3 کارشناس ارشد اقتصاد دانشگاه الزهرا

چکیده

در سال­های اخیر مطالعات گسترده‌ای در ارتباط با چگونگی اثرگذاری باز بودن تجاری بر رشد اقتصادی در کشورها انجام پذیرفته است، این در حالی بوده که تعداد محدودی از مطالعات بر بی‌ثباتی رشد اقتصادی تمرکز یافته­اند. گروهی از این پژوهش‌ها باز بودن را عاملی برای دستیابی به رشد اقتصادی باثبات‌تر و گروهی آن را عاملی برای ایجاد بی­ثباتی در اقتصاد دانسته­اند. ازاین‌رو، نتایج واحد و یکسانی را تأیید نکرده­اند. یک دلیل مهم برای این ابهام می‌تواند ساختار تجارت و صادرات کشورها باشد. وابستگی صادرات به چند کالای خاص سبب می‌شود هنگام بروز یک اختلال در صادرات، بخش وسیعی از تولید و درآمد‌های ارزی کشور با مشکل مواجه شود. ازاین‌رو، در مقاله حاضر، علاوه بر بررسی نحوه اثرگذاری باز بودن تجاری بر بی‌ثباتی رشد اقتصادی، نقش متنوع‌سازی صادرات در این ارتباط مورد بررسی قرار می‌گیرد. بدین منظور از داده‌های 18 کشور منتخب در‌حال‌توسعه، طی سال‌های 2015-1980 استفاده و دو الگوی پنل برآورد شده که الگوی اول بدون در نظر گرفتن تنوع صادراتی بوده و الگوی دوم با وارد کردن این متغیر به صورت متقاطع با باز بودن تجاری، برآورد شده است. نتایج پژوهش بیان‌کننده این است که هرچه میزان باز بودن تجاری بیشتر شود، به دلیل انتقال شوک‌های خارجی به اقتصاد، بی‌ثباتی رشد اقتصادی افزایش می‌یابد، اما تنوع صادراتی می‌تواند به کاهش بی‌ثباتی رشد اقتصادی ناشی از تجارت جهانی کمک کند.

کلیدواژه‌ها

آذربایجانی، کریم (1381). جهانی شدن هم‌گرایی اقتصادی- منطقه‌ای و تأثیر آن بر کشورهای حوزه دریای خزر و جمهوری قفقاز. مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 61، 169- 149.
اسلاملوئیان، کریم، شفیعی سروستانی، مریم و جعفری، محبوبه (1389). بررسی اثر باز بودن تجاری بر متغیرهای کلان در اقتصاد ایران 1386-1340. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، سال چهاردهم، شماره43، 21-1.
بهپور، سجاد، رحمانی، تیمور و شجاع الدین، رقیه (1392). بررسی تاثیر آزادی اقتصادی برنوسانات اقتصادی کشورهای منتخب درحال‌توسعه. فصلنامه پژوهشی اقتصادی کاربردی، سال اول ، شماره سوم، 150 131.
پورعبادالهان کویچ، محسن، میهن اصلانی‌نیا، نسیم و محسنی زنوزی، فخری سادات (1389). بررسی الگوهای تخصص‌گرایی در تجارت و بهره‌وری صادرات در کشورهای عضو اوپک با تأکید بر جایگاه ایران.فصلنامه مدیریت بهره‌وری (فراسوی مدیریت)، دوره 4، شماره 14، 182-157.
خدادادی، عباس (1382). متنوع‌سازی صادرات و تغییر نرخ مبادله: مورد ایران (1380-1342). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
رضایی، عباسعلی و مهرآرا، محسن (1388). کیفیت نهادها و آثار آزادسازی تجاری در کشورهای درحال‌توسعه منتخب. پژوهشنامه بازرگانی، دوره 14، شماره 56، 32-1.
سالم ، بهنام و یوسف‌پور، نفیسه (1391). بررسی آثارآزادسازی تجاری درکشورهای در‌حال‌توسعه. ماهنامه بررسی مسایل و سیاست‌های اقتصادی، شماره 1، 104-93.
شمسی‌اف، جهانگیر (1382). تأثیر آزادسازی تجارت خارجی بر رشد اقتصادی ( 12 کشور اتحاد شوروی سابق). پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، دانشکده اقتصاد.
شهنازی، روح‌اله (1384). تأثیر آزادی اقتصادی بر رشد اقتصادی و درآمد سرانه (بررسی مقایسه‌ای بین کشورهای منتخب). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم اقتصادی دانشگاه اصفهان.
صمدی، علی حسین (1381). ارزیابی تأثیر صادرات و بی‌ثباتی درآمدهای صادراتی بخش‌های مختلف اقتصادی بر رشد اقتصادی این بخش‌ها، مطالعه موردی ایران (1374-1347). نشریهاقتصاد کشاورزی و توسعه، دوره 10، شماره 38، 127-113.
فرهادی‏‏‏‏‏، علیرضا‏‏‏‏‏ (1383). بررسی آثار تجارت خارجی بر رشد اقتصادی ایران. مجله برنامه و بودجه، شماره84، 27-58.
کازرونی، سیدعلیرضا، حریقی، محمدفردین (1384). متنوع‌سازی مبادلات تجاری و تأثیر آن بر رشد اقتصادی در ایران. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره  36، 52-29.
گرگانی، نسیم (1393). ارزیابی تأثیر درجه باز بودن تجارت بر تورم، کسری بودجه و رشد اقتصادی در ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی.
محمدی، حسین و دوگانی، آزاده (1394). تأثیر نابرابری درآمد بر میزان مصرف خصوصی در ایران با تأکید بر درجه باز بودن اقتصاد. فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی، دوره 7، شماره 28، 172-157.
مرادی، محمدعلی و مهدیزاده، مریم (1384). تجارت خارجی و رشد اقتصادی در ایران.  فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، شماره 3، 72-38.
معمارنژاد ، عباس، امام‌وردی، قدرت‌اله و شایسته، افسانه (1387). بررسی اثرمتنوع‌سازی صادرات بر رشد اقتصادی ایران در سال‌های پس از انقلاب اسلامی (سال‌های 1385-1358).  فصلنامه اقتصاد مالی،  دوره 2، شماره 3، 54-37.
Alwang, J., & Siegel, P. B. (1994). Portfolio models and planning for export diversification: Malawi, Tanzania and Zimbabwe. The Journal of Development Studies30(2), 405-422.
Bahmani-Oskooee, M., & Niroomand, F. (1999). Openness and economic growth: an empirical investigation. Applied Economics Letters6(9), 557-561.
Balavac, M., & Pugh, G. (2016). The link between trade openness, export diversification, institutions and output volatility in transition countries. Economic Systems40(2), 273-287.
Bashar, O. K., & Khan, H. (2007). Liberalization and growth: An econometric study of Bangladesh. Working paper of U21 Global, No. 001/2007.
Briguglio, L., Cordina, G., Farrugia, N., & Vella, S. (2009). Economic vulnerability and resilience: Concepts and measurement". Oxford development studies, 37(3), 229-247.
Campbell, N., & Snyder, T. (2012). Economic freedom and economic volatility. Journal of International and Global Economic Studies5(2), 60-76.
Dunning, T. (2005). Resource dependence, economic performance, and political stability. Journal of conflict resolution49(4), 451-482.
Feder, G. (1983). On Exports and Economic Growth. Journal of development economics, 12(1-2), 59-73.
Ferrantino, M. J. (1997). International trade, environmental quality and public policy. World Economy20(1), 43-72.
Ghosh, A. R., & Ostry, J. D. (1994). Export instability and the external balance in developing countries. Staff Papers41(2), 214-235.
Greenaway, D., Morgan, W., & Wright, P. (1999). Exports, export composition and growth. Journal of International Trade & Economic Development, 8(1), 41-51.
Hesse, H. (2008). Export divercification & economic growth. Working paper of World Bank.
Hirsch, S., & Lev, B. (1971). Sales stabilization through export diversification. The Review of Economics and Statistics,53(3), 270-277.
Jouini, J. (2015). Linkage between international trade and economic growth in GCC countries: Empirical evidence from PMG estimation approach. The Journal of International Trade & Economic Development24(3), 341-372.
Kim, D. H. (2011). Trade, growth and income. The Journal of International Trade & Economic Development20(5), 677-709.
Lipford, J. W. (2007). Short run macroeconomic performance and economic freedom: Can economic growth rates be higher and more stable. Journal of Private Enterprise23(1), 3-29.
Loyd, P. J., & MacLaren, D. (2000). Openness and growth in East Asia after the Asian crisis. Journal of Asian Economics11(1), 89-105.
MacBean, A. I., & Nguyen, D. T. (1980). Commodity concentration and export earnings instability: A mathematical analysis. The Economic Journal90(358), 354-362.
Prebisch, R. (1962). The economic development of Latin America and its principal problems. Economic Bulletin for Latin America.
Romer, P. M. (1990). Two strategies for economic development: using ideas and producing ideas. The World Bank Economic Review6(suppl_1), 63-91.
Rosenstein-Rodan, P. N. (1943). Problems of industrialisation of eastern and south-eastern Europe. The economic journal53(210/211), 202-211.
Salman, S. A. (2016). Growth Volatility and Export Diversity in OIC Countries (No. 1437-4).
Yanikkaya, H. (2003). Trade openness and economic growth: a cross-country empirical investigation. Journal of Development economics72(1), 57-89.