نویسندگان

1 دانشیار گروه اقتصاد نظری، دانشگاه شهید بهشتی

2 دکتری اقتصاد، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

هدف این مقاله برآورد ارزش موجودی سرمایه انسانی در ایران در طی سال‌های 1393-1384 است. به‌طور کلی در ادبیات موضوع دو رویکرد هزینه‌ای و درآمدی برای برآورد موجودی سرمایه انسانی وجود دارد. رویکرد هزینه‌ای، سرمایه انسانی را بر مبنای این فرض تخمین می‌زند که ارزش موجودی سرمایه انسانی برابر است با ارزش مستهلک‌شده مقدار پول هزینه‌شده برای اقلامی که به‌عنوان سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی تعریف شده‌اند‌. رویکرد مبتنی بر درآمد ارزش موجودی سرمایه انسانی را از طریق تجمیع کل مقادیر تنزیل‌شدة جریان‌های درآمدی آینده که انتظار می‌رود افراد مورد نظر در طول عمرشان کسب کنند برآورد می‌کند. الگوی تحلیلی در تحقیق حاضر بر اساس مدل یورگنسون ـ فرائومنی تدوین شده است. در این مقاله از ماتریس احتمال انتقال مارکف برای محاسبه احتمال حرکت افراد در بین سطوح مختلف تحصیلی استفاده شده است. همچنین، برای تکمیل داده‌های درآمد سالانه ناشی از کار افراد شاغل معادله دستمزد مینسر به‌کار گرفته شده است.
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد ارزش موجودی سرمایه انسانی در ایران به قیمت‌های جاری در سال 1393 حدود 244370 تریلیون ریال و یا به‌صورت سرانه 31.7 میلیارد ریال بوده است که ارقام مشابه در سال 1384 به ترتیب 63769 تریلیون ریال و 9.7 میلیارد ریال بوده است. علی‌رغم افزایش ارزش موجودی سرمایه انسانی به قیمت‌های جاری در طی ده سال مورد بررسی، ارزش واقعی آن (به قیمت ثابت سال 1383) از رقم 53359 به حدود 45937 تریلیون ریال کاهش یافته است. به هر حال، در سال 1393 ارزش موجودی سرمایه انسانی برآوردشده برای ایران حدود 13 برابر ارزش موجودی سرمایه فیزیکی و 58 برابر تولید ناخالص داخلی (GDP) است.
همچنین، نتایج نشان می‌دهد که در ده سال‌ مورد بررسی سهم مردان از کل ارزش موجودی سرمایه انسانی در ایران افزایش و سهم زنان کاهش یافته است. علاوه بر این، نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که به‌طور متوسط، سهم شاغلان مرد دارای تحصیلات دیپلم و کمتر از ارزش موجودی سرمایه انسانی مردان حدود 85 درصد و سهم مردان دارای تحصیلات عالی حدود 15 درصد است. این در حالی است که زنان دارای تحصیلات دیپلم و کمتر حدود 62 درصد از ارزش موجودی سرمایه انسانی زنان سهم برده و سهم زنان شاغلی که تحصیلات عالی دارند (فوق‌دیپلم به بالا) حدود 38 درصد است.

کلیدواژه‌ها

پورکاظمی، محمد‌حسین‌ (1394- زیر چاپ)، حسابان تصادفی و کنترل تصادفی بهینه، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
سیفی، شاپور (1395)، «برآورد ارزش موجودی سرمایه انسانی در ایران و بررسی عوامل مؤثر برآن (با تأکید بر مدل یورگنسون ـ فرائومنی)»، رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی.
شیردل، رامین (1389)، «برآورد نرخ تنزیل اجتماعی برای ایران»، پایان‌‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تهران: دانشکده اقتصاد.
صالحی، محمدجواد (1392)، ارائه الگویی برای اندازه‌گیری موجودی سرمایه انسانی و برآورد آن در ایران، تهران. مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
  عبدلی، قهرمان (1388)، «تخمین نرخ تنزیل اجتماعی برای ایران»، پژوهشنامه اقتصادی، سال نهم، شماره سوم.
دژپسند، فرهاد (1384)، «عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی ایران»، تهران. پژوهش‌نامه اقتصادی، شماره 18، صفحات 48-13.
محمودی، وحید (1388)، «توانمندی انسانی و توسعه»، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 260-259، صفحات 132-124.          
ملکی‌نژاد، امیر (1389)، «محاسبه نرخ تنزیل بین نسلی برای پروژه‌های بخش عمومی ایران، با تکیه بر آموزه‌های اسلامی»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه امام صادق (ع): دانشکده اقتصاد و معارف.
یوسفی دیندارلو، مجتبی و محمد نوفرستی (1384)، «اندازه‌گیری برخورداری آموزشی سرمایه انسانی در ایران»، تهران. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 23، صفحات 219-193.
مرکز آمار ایران، طرح‌های آمارگیری نیروی‌کار سال‌های 1384 تا 1393.
مرکز آمار ایران، طرح‌های هزینه و درآمد خانوارهای شهری و روستایی، سال‌های 1384 تا 1393.
وب‌سایت رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
Acemoglu, D. (2001). "Human Capital Policies and the Distribution of Income: A Framework for Analysis and Literature Review". Working Paper 01/03, New Zealand Treasury, Wellington.
Baumol, William J. (1968). "On the Social Rate of Discount", The American Economic Review, Vol. 58, No. 4, pp. 788-802
Bhatti, S. H. (2013), "Estimation of the Mincerian Wage Model Addressing its Specification and Different Econometric Issues", THÈSE, Universit_e de Bourgogne.
Cook, L. (2000). Looking Past the 20th Century: A Selection of Long-Term Statistical Trends that Influence and Shape Public Policy in New Zealand. Statistics New Zealand, Wellington.
Coremberg, A. (2010), "The Economic Value of Human Capital and Education in an Unstable Economy: the Case of Argentina", Paper Presented at the 31st General Conference of The International Association for Research in Income and Wealth, St. Gallen, Switzerland, August 22-28.
Dagum, C. and Slottje, D. J. (2000). "A New Method to Estimate the Level and Distribution of Household Human Capital with Application". StructuralChange and Economic Dynamics, 11(2):67–94.
De Foville, A. (1905). "Ce que c’est la richesse d’un people". Bulletin de l’Institut International de Statistique, 14(3):62–74. Cited in Kiker (1966).
Engel, E. (1883). Der Werth des Menschen. Verlag von Leonhard Simion, Berlin. Cited in Kiker (1966).
Ervik, A. O., E. Holmøy and T. Hægeland (2003), "A Theory-Based Measure of the Output of the Education Sector", Discussion Paper No. 353, Statistics Norway.
Eisner, R. (1988). "Extended Accounts for National Income and Product", Journalof Economic Literature, 26(4):1611–1684.
Graham, J. W. and Webb, R. H. (1979). "Stocks and Depreciation of Human Capital: New Evidence from a Present-Value Perspective", Review of Incomeand Wealth, 25(2):209–224.
Gu, W. and A. Wong (2010a), "Estimates of Human Capital in Canada: The Lifetime Income Approach", Economic Analysis Research Paper Series, No. 062, Statistics Canada.
Gundimeda, H., S. Sanyal, R. Sinha, and P. Sukhdev (2006), "Estimating the Value of Educational Capital Formation in India," Monograph 5, GAISP (Green Accounting for Indian States Project), TERI Press, New Delhi, India, March.
Fender, V. and Calver, J. (2014), "Human Capital Estimates, 2013", UK Office for National Statistics.
Fender, V. (2013), “Measuring the UK’s Human Capital Stock”, UK Office for National Statistics, Des. 2013.
Fraumeni, B. M. (2009), "A Measurement Specialist’s Perspective on Human Capital", Presentation at China Centre for Human Capital and Labour Market Research, Central University of Finance and Economics, Beijing, China, June 11.
Fraumeni, B. M. (2011), "Human Capital Accounts: Choice Of Rates and Construction Of Volume Indices", Working Paper 16895, National Bureau Of Economic Research, Cambridge, MA 02138.
Istat (2013), "Il valore dello stock di capitale umano in Italia", Paper Presented at the Conference‌" Misurare il capitale umano. Esperienze e prospettive" in Rome, Italy, 18 January 2013.
Jones, R. and B. Chiripanhura (2010), "Measuring the UK’s Human Capital Stock", Economic & LabourMarket Review, UK Office for National Statistics, Nov. 2010, 36-63.
Jones R., Fender V., ONS (2011), Human Capital Estimates,2010. Office for National Statistics. UK.
Jorgenson, D.W. and Fraumeni, B. M. (1992). The Output of the Education Sector. In Griliches, Z., Editor, Output Measurement in the Services Sector, pages 303–338.
Kokkinen, A. (2010), "Assessing Human Capital in the National Accounts – Is there a Feedback to Theory", Paper Presented at the 31st General Conference of the International Association for Research in Income and Wealth (IARIW), Session 8C, August 22–28, St. Gallen, Switzerland.
Krueger, A. B. and Lindahl, M. (2001). "Education for Growth: Why and for Whom?", Journal ofEconomic Literature, 39(4):1101–1136.
Le, T., J. Gibson, and L. Oxley (2003), "Cost- and Income-based Measures of Human Capital", Journalof Economic Surveys, 17(3), 271-307.
Le, T. , Gibson J. and Oxley L.(2005) , "Measures of Human Capital: A Review of the Literature, New Zealand Treasury", Working Paper 05/10.
Le, T., J. Gibson, and L. Oxley (2006): "A Forward-Looking Measure of the Stock of Human Capital in New Zealand", The Manchester School, Vol.74, No.5, 593-609.
Li, H., Y. Liang, B. M. Fraumeni, Z. Liu, and X. Wang (2010), "Human Capital in China", Paper Presented at the 31st General Conference of The International Association for Research in Income and Wealth, St. Gallen, Switzerland, August 22-28.
Liu, G. (2011), "Measuring the Stock of Human Capital for Comparative Analysis: An Application of the Lifetime Income Approach to Selected Countries", OECD StatisticsWorking Papers, 2011/06, OECD Publishing.
Liu, G. and M. Greaker (2009), "Measuring the Stock of Human Capital for Norway – A Lifetime labour Income Approach", Documents, 2009/12, Statistics Norway.
Markov, A.A. "Extension of the Limit Theorems of Probability Theory to a Sum of Variables Connected in a Chain". Reprinted in Appendix B of: R. Howard. Dynamic Probabilistic Systems, volume 1: Markov Chains. John Wiley and Sons, 1971.
Meyn S. P. and Tweedie R. L., Markov Chains and Stochastic Stability. London: Springer-Verlag, 1993.
Schultz W. T. (1961a). "Investment in Human Capital", The American Economic Review, Vol. 51, No. 1.
Nummelin E.. "General Irreducible Markov Chains and Non-Negative Operators". Cambridge University Press, 1984, 2004.
Scobie, G. M., Gibson, J. K., and Le, T. V. T. (2005). Household Wealth in New Zealand. Institute of Policy Studies, Wellington.
Tao, H.-L. and Stinson, T. F. (1997). "An Alternative Measure of Human Capital Stock", Development Center Bulletin 97/01, University of Minnesota.
Tapsell, S. (1998). Making Money from Brainpower – the New Wealth of Nations. Management, July:36. Venter, N. (2002). Social Compacts Catch Government’s eye. The Dominion Post, September(12,edition 2):4.
TrivedK.S. i and .Sahner R.A(2009), "SHARPE at the Age of Twenty-Two", ACM SIGMETRICS Performance Evaluation Review, vol. 36, no. 4, pp.-52-57.
Wei, H. (2004), "Measuring the Stock of Human Capital for Australia", Working Paper No. 2004/1, Australian Bureau of Statistics.
Wei, H. (2008), "Measuring Human Capital Flows for Australia", Working Paper No. 1351.0.55.023, Australian Bureau of Statistics.
Weisbrod, B. A. (1961). "The Valuation of Human Capital", Journal of PoliticalEconomy, 69(5):425–436.