نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان ، ایران

2 استاد، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استادیار، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

بر اساس نظریه هکشر- اوهلین- ونک (HOV)، علاوه بر متغیرهای نیروی کار و سرمایه عوامل دیگری مانند انرژی و شاخص کیفیت محیط‌زیست نیز می‌تواند بر ایجاد پتانسیل صادراتی محصولات در یک کشور اثرگذار باشد. در این ارتباط، هدف این مطالعه ارزیابی اثرات عوامل تعیین‌کننده به‌ویژه شدت انتشار دی اکسیدکربن به عنوان یکی از شاخص‌های کیفیت محیط‌زیست بر خالص صادرات محصولات منتخب بخش صنعت شامل قطعات خودرو و محصولات پتروشیمی بوده است. بر این اساس، الگوی اقتصادسنجی خالص صادرات ایران با 21 شریک تجاری شامل دو رگرسیونی برای گروه کالاهای اشاره شده در دوره زمانی 2019-2000 به روش حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS) و در محیط داده‌های تابلویی برآورد شد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهدکه با توجه به معنی‌داری ضریب متغیر محیط‌زیست در معادله خالص صادرات قطعات خودرو، زمانی که شدت دی‌اکسیدکربن ایران نسبت به شرکای تجاری افزایش یافته و کشور سیاست‌های محیط‌زیستی سهل‌گیرانه به‌کار گرفته است، کسری تجاری ایران در گروه کالایی قطعات خودرو کاهش یافته است. برعکس زمانی که کشور سیاست محیط‌زیستی مشابهی (فراوانی نهاده محیط‌زیست) را به‌کار گرفته است، خالص صادرات محصولات پتروشیمی ایران کاهش یافته است. بنابراین، وفور نهاده محیط‌زیست (به‌کارگیری سیاست‌های محیط‌زیستی سهل‌گیرانه) سبب کاهش خالص صادرات محصولات پتروشیمی می‌شود. در صورت اعمال سیاست سخت‌گیرانه محیط‌زیستی و بهبود کیفیت محیط‌زیست از طریق کاهش شدت دی‌اکسیدکربن مزیت نسبی در قطعات خودرو و محصولات پتروشیمی ایران حاصل می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

پژویان، جمشید و لشکری‌زاده، مریم(1389). بررسی عوامل تاثیر گذار بر رابطه میان رشد اقتصادی و کیفیت زیست محیطی، پژوهش‌های اقتصادی ایران، 42 (14)، 188-169.
 پورکاظمی، محمدحسین و ابراهیمی، ایلناز. (1387). بررسی منحنی کوزنتس زیست محیطی در خاورمیانه، پژوهش‌های اقتصادی ایران، 34 (10)، 71-57.
دهقانی‌شبانی، زهرا و شهنازی، روح‌اله. (1395). بررسی رابطه علی کوتاه مدت و بلند مدت بین توسعه مالی و رشد اقتصادی در استان‌های ایران،  تحقیقات اقتصادی، 2 (51)، 411-385.
شجری، هوشنگ؛ استادی، حسین و کاووسی، نبی­الله. (1392). نقش تجارت بین الملل برکیفیت محیط‌زیست: مطالعه موردی کشورهای منتخب حوزه خلیج فارس، اقتصاد توسعه و برنامه‌ریزی، 1 (2)، 83-67.
طیبی، سید کمیل؛ عقیلی، فریباسادات و الله­دادیان، لیلا. (1397). آزادسازی تجارت. شوک­های نفتی وکیفیت محیط‌زیست با کاربرد کشورهای صادرکننده و واردکننده نفت، علوم محیطی، 1 (16)، 172-159.
فتاحی، شهرام و گل‌خندان، ابوالقاسم. (1397). رابطه جهانی‌شدن و بیمه‌های زندگی و غیرزندگی: مطالعه کشورهای گروه D8 با استفاده از رهیافت علیت گرنجری پانلی مبتنی بر بوت استراپ، پژوهشنامه اقتصادی، 69 (18)، 191-163.
یونس‌پور، ساناز و طیبی، سید کمیل. (1399). تجارت درون صنعتی ایران و شرکای تجاری منتخب با رویکرد محیط‌زیستی، تحقبقات اقتصادی، 2 (55)، 509-483.
Asghari, M. (2010). The stringency of environmental regulations and technological change: A specific test of the porter hypothesis. Iranian Economic Review. 5 (27). 95-115.
Baltagi, B. H. (2005). Econometric analysis of panel data. 3rd Edition. John Wiley and Sons.
Copeland, B. R. & M. S. Taylor (2005). Trade, growth and the environment. university of British Columbia. Working Paper. 1222.
Cole, M. A. & R. J. R. Elliott (2003). Do environmental regulations influence trade patterns? Testing old and new trade theories. The World Economy. 26 (8). 1163-1186.
De Santis, R. (2011). Impact of environmental regulations on trade in the main Eu countries: Conflict or synergy?, European Network of Economic Policy Research Institutes. Working Paper. 56.
Doganay, S. M., Sayek, S., & Taskin, F. (2014). Is environmental efficiency trade inducing or trade hindering?. Energy Economics44, 340-349.
Feenstra, R. (2004). Advanced international trade: Theory and Evidence. Oxford: Princeton University Press.
Grossman, G. M. & Krueger, A. B. (1993). Environmental impacts of a North American free trade agreement. in: P. Garber (Ed.). The Mexico–US Free Trade Agreement. MIT Press. Cambridge. MA.
Holinger, K. (2008). Trade liberalization and the environment: A study of NAFTA's Impact in El Paso, Texas and Juarez. Mexico. Virginia Polytechnic Institute and State University. 1-79.
 Harris, M., Konya, L. & Mantas, L. (1997). Modelling the impact of environmental regulations on bilateral trade flows: OECD, 1990–1996. World Economy25(3), 387-405.
Kao, C., & Chiang, M. (2000). On the inference of a cointegrating regression in panel data. Advances in econometrics15(1), 179-222.
Pesaran, M. H. (2007). A simple panel unit root test in the presence of cross‐section dependence. Journal of applied econometrics22(2), 265-312.
Porter, M. E., & Van der Linde, C. (1995). Toward a new conception of the environment-competitiveness relationship. Journal of economic perspectives9(4), 97-118.
Tobey, J. (1990). The effects of domestic environmental policies on patterns of world trade: An empirical test. Kyklos. 43 (2). 191-209
Tobey, J. A. (1993). The Impact of Domestic Environmental Policy on International Trade. in H. Giersch (ed.). Economic Progress and Environmental Concerns. Berlin: Springer-Verlag.
Van Beers, C., & Van Den Bergh, J. C. (1997). An empirical multi‐country analysis of the impact of environmental regulations on foreign trade flows. Kyklos50(1), 29-46.
Walter, I., & Ugelow, J. L. (1979). Environmental policies in developing countries. Ambio, 102-109.
Wang, Z.; Zhang, B. & Zeng, H.  (2016). The effect of environmental regulation on external trade: Empirical evidences from Chinese economy. Journal of Cleaner Production, 114, 55-61.
Dehghan Shabani, Z. & R. Shahnazi (2016). The short and long run causality between financial development ‎and economic growth in Iranian provinces. Journal of Economic Research (Tahghighat-e-Eghtesadi), 51 (2). 385-411. [In Persian]
Fatahi, F. & A. Golkhandan (2018). Relationship between Life and Non-Life Insurance and Globalization: Study of Group D8 Countries Using Bootstrap Panel Granger Causality Test. Journal of Economic Research, 18 (69), 163-191. [In Persian]
Pahlavani, M.; Dehbashi, M. & Moradi, E.  (2014). Study of the impact of trade development and economic growth on the quality of Iran's environment. Journal of Economic Research. 463-482. [In Persian]
Pajooian, J. & Lashkaryzadeh, M.  (2010). An investigation of the effective factors on the relationship between economic growth and environmental quality. Iranian Journal of Economic Research, 14 (42), 169-188. [In Persian]
Pourkazemi, M. H. & Ebrahimi, I.  (2008). A study of the Kuznets Curve in the Middle East. Iranian Economic Research Quarterly, 10 (34), 71-57. [In Persian]
Shajari, H.; Ostadi, H. & Kavousi, N. (2013). The role of international trade for environmental quality: A case study of selected Persian Gulf Basin. Bi-Quarteriy Journal of Development Economics and Planning. 83-67. [In Persian]
Tayebi, S. K.; Aghili, F. & Allahdadian, L. (2018). Trade liberalization, oil shocks and environmental quality with the application of oil exporting and importing countries. Quarterly Journal of Environmental Sciences. 16 (1). 172-159. [In Persian]
Younespour, S. & Tayebi, S. K. (2020). Iran Intra-Industrial trade and selected business partners with an environmental approach, Journal of Economic Research (Tahghighat-e-Eghtesadi). 55 (2). 509-483. [In Persian]