نویسندگان

1 دانشیار گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

2 کارشناس ارشد اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

چکیده

تأثیر تورم بر درآمدهای حقیقی مالیاتی و به‌تبع آن کسری بودجه به اثر تانزی مشهور است. از راهکارهای توصیه‌شده برای برون‌رفت نظام اقتصادی کشور در شرایط تحریم و کاهش اتکا به درآمدهای نفتی، بهبود عملکرد نظام مالیاتی کشور است و به همین دلیل ضرورت دارد به عوامل مؤثر بر عملکرد درآمدهای مالیاتی بیش‌ازپیش توجه شود. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اثر تورمی تانزی در کنار سایر متغیرهای کلان اقتصادی بر عملکرد نظام مالیاتی ایران است. برای این منظور، از روش اقتصادسنجی خود توضیح با وقفه‌های توزیعی (ARDL)، برای بررسی پ‍یامدهای بلندمدت و کوتاه‌مدت نرخ تورم و متغیرهای کلان اقتصادی طی سال‌های 1393-1363 استفاده شد. نتایج حاصل از بررسی نشان می‌دهدکه در کوتاه‌مدت و بلندمدت، متغیرهای نرخ تورم و سهم بخش کشاورزی، اثر منفی دارد و متغیرهای شاخص توسعة انسانی، مخارج دولت و سهم بخش‌های صنعت و خدمات با پیامدهای مثبت و معنی‌دار بر عملکرد نظام مالیاتی طی دوره موردبررسی مواجه است. نتایج بیانگر این واقعیت است که گسترش پایة مالیاتی در بخش تولیدی صنعت و خدمات، وصول به‌موقع درآمدهای مالیاتی از طریق کوتاه کردن دوره‌های مالیاتی همچنین حذف معافیت‌های مالیاتی غیراصولی موجب استحکام و کارایی نظام مالیاتی می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

آرام، عبدالرحمن، آرام، صدیقه و علی قنبری (1390)، «بررسی اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت عوامل تأثیرگذار بر حباب قیمت مسکن در ایران با روش‌هایECM  و ARDL» اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، ۲-۳ آذرماه: 15-1.
اسدی، علی و سید میثم اسماعیلی (1392)، «تأثیر شاخص توسعه انسانی بر رشد اقتصادی ایران در قالب مدل مارکوف- سوئیچینگ»، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 3 (12): 104-89.
پورمقیم، سید جواد، نعمت‌پور، معصومه و میرحسین موسوی (1384) «بررسی عوامل مؤثر بر سطح وصول مالیاتی در سیستم مالیاتی ایران»، پژوهشنامه اقتصادی، 5 (17): 178-161.
پیرایی، خسرو و الیزابت سلطانی شیرازی (1387)، «برآورد ظرفیت مالیاتی در استان فارس»، فصلنامه مالیات، 1(49): 72-43.
تشکینی، احمد (1393)، اقتصادسنجی کاربردی به کمک مایکروفیت، تهران، انتشارات نور علم.
تقی سلطانی، مهدی و جواد پورغفار دستجردی (1391)، «فرایند جهانی‌شدن و تأثیر آن بر درآمدهای مالیاتی در ایران»، فصلنامهپژوهش‌هاوسیاست‌هایاقتصادی، 20 (62): 170-143.
ثانی، باقر (1392)، «برآورد وقفه‌های درآمد مالیاتی مشاغل در استان تهران»،  فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، 1(4): 94-73.
دژپسند، فرهاد و حسین گودرزی (1389)، «اندازه دولت و رشد اقتصادی در ایران؛ روش رگرسیون آستانه‌ای»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، 14(42): 207-189.
رفیعی، هادی و ناصر شاهنوشی (1393)، «تأثیر اندازه دولت و حکمرانی خوب بر توسعه انسانی با به‌کارگیری رگرسیون موزون جغرافیایی»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، 19(58): 181-153.
زراءنژاد، منصور، تبعه ایزدی، امین و فاطمه حسین‌پور (1393)، «بررسی و اندازه‌گیری تأثیر درآمدهای نفتی بر درآمدهای مالیاتی در ایران»، فصلنامهپژوهشنامهبازرگانی، 72 (28): 137-111.
زمانی، احمد و محسن کلانتری (1387)، «اندازه‌گیری وقفه‌های قانونی مالیاتی و آثار منفی آن در ایران»، پژوهش­هاوسیاست­هایاقتصادی، 11: 87-67.
سپهردوست، حمید و صابر زمانی شبخانه (1394)، «بهبود پارتویی توزیع درآمد و سیاست‌گذاری مالیاتی»، سیاست‌های راهبردی و کلان، 3 (10): 92-77.
سپهردوست، حمید و فهیمه رجبی (1393)، «بررسی اثر حکمرانی خوب بر درآمد مالیاتی کشورهای منتخب سند چشم‌انداز»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا همدان.
سعیدی، پرویز و عبدالحکیم کلامی (1387)، «تأثیر تغییر قانون مالیات بر درآمد شرکت‌ها بر سرمایه‌گذاری شرکت‌های تولیدی»، فصلنامه تخصصی مالیات، (51)3: 198-168.
شکیبایی، علیرضا، احمدی‌نژاد، محمدرضا، طالقانی، فاطمه و زهرا کمال‌الدینی (1394)، «برآورد ظرفیت اقتصادی مالیات در استان‌های کشور با رهیافت اقتصادسنجی فضایی»، پژوهشنامه مالیات، 26 (77): 199-177.
شکیبایی، علیرضا و محمود خراسانی (1391)، «بررسی تأثیر عوامل مؤثر بر عملکرد مالیاتی ایران با استفاده از داده‌های استانی (1388-1380)»،  فصلنامهراهبرد اقتصادی، 1 (2): 200-181.
صادقی، سیدکمال (1391)، «بررسی تأثیر شاخص کنترل فساد اداری و اثربخشی دولت بر درآمدهای مالیاتی (مطالعه موردی کشورهای با درآمد سرانه متوسط و بالا)»، پژوهشنامه مالیات، 14(62): 248-229.
صمدی، علی‌حسین و شهرام عیدی‌زاده (1393)، «ارزیابی تأثیر سیاست‌های اقتصادی و مالیاتی بر عملکرد نظام مالیاتی ایران در افق 1404 (رهیافت الگوسازی پویایی‌شناسی سیستم)»، پژوهشنامه مالیات، 21 (69): 181-209.
طیب‌نیا، علی و سعید تقی‌ملایی (1389)، «پول و تورم در ایران رویکرد خودرگرسیونی برداری (VAR)»، برنامه و بودجه، 15 (10): 3-29.
عظیمی، سیدرضا، اشرف‌السادات، میری‌طامه، تقی‌زاده، خدیجه و رضا صمدی (1392)، «بررسی روند و علل تورم در ایران در سال‌های (1391-1389) و اقدامات صورت گرفته برای مهار آن»، فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، (1)1: 25-58.
فرازمند، حسن، اسماعیل بهارونداحمدی (1387)، «بررسی عوامل مؤثر بر ظرفیت مالیاتی در استان لرستان»، فصلنامه تخصصی مالیات، 3 (51): 168-141.
فلاحتی، علی، فتاحی، شهرام، عباسپور، سحر و مینو نظیفی‌نایینی (1389)، «برآورد ظرفیت مالیاتی کشور با استفاده از شبکه‌های عصبی»، پژوهشنامه مالیات دوره جدید، 7 (56): 123-103.
قادری، جعفر، مشیدی، محیا و بهنام ایزدی (1393)، «درآمدهای مالیاتی و مخارج دولت در ایران (1391-1355)» فصلنامه تحقیقات توسعه اقتصادی، 1(15): 94-73.
قطمیری، محمدعلی، اسلاملوئیان، کریم و مسعود شیرازی (1385)، «بررسی تأثیر مخارج دولتی و منابع تأمین مالی آن بر تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی: مورد ایران (82-1346)» فصلنامه بررسی‌های اقتصادی، 3 (1): 39-22.
گرایی‌نژاد، غلامرضا و الهه چپردار (1391)، «بررسی عوامل مؤثر بر درآمدهای مالیاتی در ایران»، فصلنامه علوم اقتصادی، 6 (20): 92-69.
نبی‌زاده ولوکلایی، حسن (1393)، «بررسی تأثیر متقابل تورم و مالیات بر ارزش‌افزوده در اقتصاد ایران»، مجلهاقتصادی، 14 (5 و 6): 116-85.
نجارزاده، رضا و حمیدرضا زارع (1385)، «برآورد کشش و وقفه درآمد مالیاتی شرکت‌ها در استان تهران»،  فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، 6 (3): 69-49.
نوفرستی، محمد (1378)، ریشهواحدوهم جمعیدراقتصادسنجی، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
Ajaz, T., and Ahmad, E. (2010). “The Effect of Corruption and Governance on Tax Revenues” The Pakistan Development Review, 49(4): 405–417.
Ang, J.B. (2007). “Co2 Emissions, Energy Consumption, and Output in France”. Energy Policy, 10: 4772-4778.
Botlhole, T. D. (2010). “Tax Effort and Determinants of Tax Ratio in Sub-Sahara Africa”. International Conference on Applied Economics, 101-113.
Eita, J. H., and Mbazima, D. (2008). “The Causal Relationship between Government Revenue and Expenditure in Namibia”. Journal of Economic and Financial Sciences, 2(2): 175-186.
Ghani, Z. (2011). “A Cross Country Analysis of Tax Performance with Special Focus on Pakistan’s Tax Effort”. Journal of Economic Issues, 11(1): 1-25.
Gupta, S.A. (2007). Determinants of Tax Revenue Efforts in Developing Countries, IMF Working Paper, No. 07/184 Washington, DC: The International Monetary Fund Organization for Economic.
Mutascu, M. (2011). “Infuence of Climate Conditions on Tax Revenues”. MPRA(Munich Personal RePEc Archive) Paper, No. 40324, Available online: http://mpra.ub.uni-muenchen.de/40324/
Narayan, P. K. (2005). “The Government Revenue and Government Expenditure Nexus: Empirical Evidence from Nine Asian Countries”. Journal of Asian Economics, 15(6): 1203-1216.
Nyamongo, M. E.; Sichei, M.M., and Schoeman, N. J. (2007). “Government Revenue and Expenditure Nexus in South Africa”. South African Journal of Economic and Management Sciences. Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Ekonomiese en Bestuurswetenskappe, 10(2): 256-269.
Paleologou, S. M. (2013). “Asymmetries in the Revenue–Expenditure Nexus: A tale of Three Countries”. Economic Modelling, 30: 52-60.
Pasha, A.G. (2010). “Can Pakistan Get out of the Low Tax to GDP Trap?" The Lahore Journal of Economics, 15: 171–185.
Saunoris, J. W., and Payne, J. E. (2010). “Tax More or Spend Less? Asymmetries in the UK Revenue–Expenditure Nexus”. Journal of Policy Modeling, 32(4): 478-487.
Tanzi, V. (1977). “Inflation, Lags in Collection, and the Real of Tax Revenue”. Staff paper 24: 22-47.
Yuan-Hong, H., and Chiung–Ju, H. (2009). “Tax-Spend, Spend-Tax, or Fiscal Synchronization: A Panel Analysis of the Chinese Provincial Real Data”, Journal of Economics and Management, 5(2): 257-272.