نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری رشته توسعه اقتصادی، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
2 استاد، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
چکیده
پیشی گرفتن تقاضای انسان از ظرفیت زیستی زمین باعث تخریب روزافزون محیط زیست شده و همین امر ضـرورت انجـام پژوهش دقیق درباره این تغییرات و پیش‌بینی آن را دوچندان می‌کند. ردپای بومشناختی شاخص مناسبی برای پی‌گیری تقاضای انسان، ظرفیت احیای منابع و جذب زباله در محیط‌زیست است. مفهوم آن به دنبال ارائه معیاری زمینمحور است که اثر مصرف گذشته را محاسبه کند تا تمام فشار بر محیط زیست را در ناحیه زمین لازم برای تأمین مصرف نشان دهد. در نسخه جدید روشهای محاسبه این شاخص تلاش شده با استفاده از جدول داده- ستانده پویا، کاربری زمین با توجه به نرخ رشد اقتصادی بالقوه و نرخ رشد اقتصادی واقعی پیش‌بینی شود. به این منظور در این پژوهش برای نخستین بار ردپای بومشناختی برای پیش‌بینی کاربردی زمین در رویکرد داده- ستانده پویا براساس دادههای سال 1395، با استخراج جدول داده-ستانده پویا از جدول سال 1395 بانک مرکزی و با توجه به دادههای موجودی سرمایه و اطلاعات زمین در سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات انجام گرفت. براساس نتایج، طبق نرخ رشد برنامهریزی شده در برنامه ششم توسعه، سهم هر فرد ساکن ایران از زمینهای داخلی بالغ بر 0/42هکتار است. اگر ردپای بومشناختی با همین نرخ رشد کند تا 17/5 سال بعد، یعنی حدود سال 1412 با اتمام ظرفیت زیستی زمین مواجه می‌شود. این سال با در نظر گرفتن رشد اقتصادی بدون احتساب نفت 6/4 درصد در سال 1395 به سال 1417 می‌رسد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
اکبری، نعمت‌الله و امینی، مریم. (1402). برآورد سرمایه‌گذاری موردنیاز جهت تحقق اهداف برنامۀ ششم توسعه اقتصادی مبتنی‌بر جدول داده- ستانده پویای ملّی. فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 12(47)، 9-36.
https://doi: 10.22084/aes.2023.27447.3558
اندایش، یعقوب، صادقی، کمال، کریمی، زهرا، متفکرآزاد، محمدعلی و اصغرپو، حسین. (1395). سنجش ردپای بومشناختی کربن دهک‌‌های خانوارهای شهری و روستایی در ایران با رهیافت ماتریس حسابداری اجتماعی(SAM). پژوهش‌های اقتصادی ایران. 21(68)، 163-206. https://doi: 10.22054/IJER.2016.7500
بانویی، علی‌اصغر. (1391). ارزیابی شقوق مختلف منظور کردن واردات و روشهای تفکیک آن با تأکید بر جدول متقارن سال 1380. فصلنامه سیاستگذاری اقتصادی، 8، 74-31. https://doi: 20.1001.1.26453967.1391.4.8.2.2
بانویی، علی‌اصغر، مومنی، فرشاد و عزیزمحمدی، سیمین. (1392). سنجش ردپای بومشناختی زمین در بخش‌های مختلف اقتصادی ایران با استفاده از رویکرد جدول داده- ستانده. تحلیل‌های اقتصادی توسعه ایران. 1(1)، 35-66. https://doi: 10.22051/EDP.2014.59
بزازان، فاطمه، بانویی، علی‌اصغر و کرمی، مهدی. (1386). تأمل بیشتری درخصوص توابع سهم مکانی نوین بین ابعاد اقتصاد فضا و ضرایب داده- ستانده منطقه‌ای: مطالعه موردی استان تهران. پژوهش‌های اقتصادی ایران. 9(31)، 27-53. دسترسی آنلاین در:
https://ensani.ir/file/download/article/20101022151219-p0160700310271-85WA5X.pdf [
کاکایی، جمال، فریدزاد، علی، مومنی، فرشاد و بانویی، علی‌اصغر. (1398). سنجش ردپای بومشناختی انرژی‌های فسیلی در بخش‌های اقتصادی ایران با استفاده از رویکرد داده- ستانده. پژوهشنامه اقتصادی، 19(73)، 147-174.
https://doi: 10.22054/joer.2019.10766
نجفی، بنفشه، خداداد، فرهاد، سوری، علی و موسوی، یگانه. (1401). شناسایی ردپای آب در تجارت خارجی ایران با رهیافت جدول داده- ستانده 1395. اقتصاد و تجارت نوین، 17(1)، 169-194. https://doi: 10.30465/jnet.2022.39821.1837
نوری، فریبا. (1390). ارزیابی سرمایه‌گذاری بخشی در برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا.
Akbari, N., & Amini, M. (2023). Estimating the investment required to achieve the goals of the sixth economic development program based on the national dynamic input-output table. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 12(47): 9-36.
https://doi:10.22084/aes.2023.27447.3558 [In Persian]
Andayesh, Y., Sadeghi, S. K., Karimi Takanlou, Z., Motafakker Azad, M. A., & Asgharpour, H. (2016). Measuring the carbon footprint of urban and rural household deciles in Iran: the social accounting matrix (sam) approach. Iranian Journal of Economic Research, 21(68): 163-206. https://doi: 10.22054/ijer.2016.7500 [In Persian]
Baabou, W., Grunewald, N., Ouellet-Plamondon, C., Gressot, M., & Galli, A. (2017). The ecological footprint of mediterranean cities: awareness creation and policy implications. Environmental Science & Policy, 69, 94–104. https://doi: 10.1016/j.envsci.2016.12.013
Banouei, A. A. (2012). Evaluation of the different treatments and methods of separating imports with emphasis on 1381 iot of Iran. The Journal of Economic Policy. 4(8): 31-74.
https://doi: 20.1001.1.26453967.1391.4.8.2.2 [In Persian]
Banouei, A.A., Momeni, F. & Azizmohammadi, S. (2013). Measurement of land ecological footprint in different sectors Iranian economy: using input-output approach. Journal of Iranian Economic Development Analyses, 1(1), 35-66. https://doi: 10.22051/EDP.2014.59 [In Persian]
Bazzazan, F. (2002). A dynamic input-output price model with application to Iran. PhD thesis, University of Liverpool.
https://doi: 10.17638/03176295
Bazzazan F. (2011). Input-output analysis: static, dynamic extended quantity and price models (with application to Iran). LAP LAMBERT Academic Publishing.
Bazzazan, F., Banouei, A. A., & Karami, M. (2007). The modern location quotient function, spatial dimension, and regional input-output coefficients: the case of Tehran province. Iranian Journal of Economic Research, 9(31). 27-53. Available online at:
Bicknell, K., Ball, R., Cullen, R., & Bigsby, H. (1998). New methodology for the ecological footprint with an application to the Newzealand economy. Ecological Economics, 27, 149-160.
https://doi: 10.1016/S0921-8009(97)00136-5
Begum, R. A., Pereira, J. J., Jaafar, A. H., & Al-Amin, A. Q. (2009). An impirical assessment of ecological footprint calculations for Malaysia. Resources, Conservation & Recycling, 53(10), 582–587. https://doi: 10.1016/j.resconrec.2009.04.009
Borucke, M., Moore, D. Cranston, G., Gracey. K., Iha, K. Larson, J., Lazarus, E., Morales, J., Wackernagel, M., & Galli, A. (2013). Accounting for demand & supply of the biosphere's regenerative capacity: the national footprint accounts’ underlying methodology & framework. Ecological Indicators, 24, 518–533. https://doi: 10.1016/j.ecolind.2012.08.005
Dobos, I. & Floriska, A. (2005). A dynamic Leontief model with non-renewable resources. Economic Systems Research, 17, 317-326. https://doi: 10.1080/09535310500221856
Dobos, I., & Floriska, A. (2007). The resource conservation effect of recycling in a dynamic Leontief model. International Journal of Production Economics, 108(1–2), 334–340. https://doi:10.1016/j.ijpe.2006.12.038
Dobos, I. & Tóth-Bozó, B. (2023). Ecological footprint calculation as a land demand: based on the dynamic Leontief model. Periodica Polytechnica Social & Management Sciences, published online. https://doi: 10.3311/PPso.21257.
Ferng, J. (2001). Using composition of land multiplier to estimate ecological footprints associated with production activity. Ecological Economics, 37, 159-172. https://doi:10.1016/S0921-8009(00)00292-5
Guo, Z., Gao, Z., & Zhang, W. (2023). Accounting & decomposition of energy footprint: evidence from 28 sectors in China. Sustainability, 15, 13148. https://doi: 10.3390/su151713148
Jin, W., Xu, L. & Yang, Z. (2009). Modeling a policy making framework for urban sustainability: incorporating system dynamics into the ecological footprint. Ecological Economics, 68, 2938-2949. https://doi: 10.1016/j.ecolecon.2009.06.010
Kakaie, J., Faridzad, A., Momeni, F., & banouei, A. A. (2019). Measuring ecological footprint of fossil fuels in economic sectors of Iran: an input-output approach. Economics Research, 19(73), 147-174. https://doi: 10.22054/joer.2019.10766 [In Persian]
Kratena, K. & Wiedmann, T. (2008). A monetary measure for ecological footprints of domestic final demand: the UK example. Presented at International Input-Output Meeting on Managing the Environment, Seville, Spain, July 9–11.
Lenzen, M., Wiedmann, T., Foran, B., Dey, C., Widmer-Copper, A., Williams, M., & Ohlemüller, R. (2007). Forecasting the ecological footprint of nations: a blueprint for a dynamic approach. ISA Research Report 07-01. University of Sydney Centre for Integrated Sustainability Analysis, Stockholm Environment Institute and University of York. https://isa.org.usyd.edu.au/publications/DEF.pdf
Leontief, W. (1970). Environmental repercussions and the economic structure: an input-output approach. The Review of Economics and Statistics, 52(3), 262–271. https://doi: 10.2307/1926294
Li, Y., Zhan, J., Zhang, F., Zhang, M., & Chen, D. (2017). The study on ecological sustainable development in Chengdu. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C. 101, 112-120.
https://doi: 10.1016/j.pce.2017.03.002
Miller, R., & Blair. P. (2022). Mixed & dynamic models (chapter 14) from book: input-output analysis foundations & extensions. Publisher: Cambridge University Press. 678–721.
https://doi: 10.1017/9781108676212.015
Moffatt, I., Wiedmann, T., & Barrett, J. (2005). The impact of Scotland’s economy on the environment: a note on input-output and ecological footprint analysis. Quarterly Economic Commentary, 30(3), 37–44. https://strathprints.strath.ac.uk/46997/1/FEC_30_3_2005_MoffatIWiedmannTBarrettJ.pdf
Monfreda, C., Wackernagel, M., & Deumling, D. (2004). Establishing national natural capital accounts based on detailed ecological footprint and biological capacity assessments. Land Use Policy, 21, 231-246. https://doi: 10.1016/j.landusepol.2003.10.009
Najafi, B., Khodadad kasha, F., Souri, A., & Mousavi, Y. (2022). Identification of water footprint in Iran's foreign trade with the approach of the input-output table-2016. Quarterly Journal of New Economic & Trade, 17(1), 169-194. [In Persian]
https://doi:10.30465/JNET.2022.39821.1837
Nouri, F. (2012). Evaluation of partial investment in the third economic, political and socio-cultural development plan. Master's thesis. Alzahra University Faculty of Social and Economic Sciences. [In Persian]
Okuyama, Y. (2017). Dynamic Input-Output Analysis in handbook of input–output analysis (chapter 13) edited by Thijs Ten Raa. Publisher: Edward Elgar. 464–484. https://doi: 10.4337/9781783476329.00019
Pei, J., Oosterhaven, J., & Dietzenbacher, E. (2012). How much do exports contribute to China's income growth?. Economic Systems Research, 24(3), 275-297. https://doi: 10.1080/09535314.2012.660746
Rees, W. E. (2023). Ecological Footprint, Concept of. Chapter in ‘Encyclopedia of biodiversity’ (2nd Ed) book edited by Samuel M. Scheiner. Published by Academic press, San Diego.
Ruben, G. B., Zhang, K., Dong, Z., & Xia, J. (2020). Analysis & projection of land-use/land-cover dynamics through scenario-based simulations using the CA-markov model: a case study in guanting reservoir basin, China. Sustainability, 12(9), 3747.
https://doi: https://doi.org/10.3390/su12093747
Steengea, A. E., & Reyes, R. C. (2020). Return of the capital coefficients matrix. Economic Systems Research, 32(4), 439-450.
Takayama, A. (1985), Mathematical economics, 2nd edition, New York: Cambridge University press.
Ten Raa, T. (2017). Handbook of input–output analysis II. Edward Elgar Publishing. ISBN: 9781783476312
Tsuchiya, K., Iha, K., Murthy, A., Lin, D., Altiok, S., Rupprecht, C., & McGreevy, S. R. (2021). Decentralization & local food: Japan's regional ecological footprints indicate localized sustainability strategies. Journal of Cleaner Production, 292, 126043.
Van Den Bergh, J., & Grazi, F. (2015). Reply to the first systematic response by the global footprint network to criticism: a real debate finally? Ecological Indicators, 58, 458-463.
Wackernagel, M., & Rees, W. )1997(. Perceptual and structural barriers to investing in natural capital: economics from an ecological footprint perspective. Ecological economics, 20(1), 3–24.
https://doi:10.1016/S0921-8009 (96)00077-8
Wackernagel, M., Kitzes, J., Moran, D., Goldfinger, S., & Thomas, M. (2006). The ecological footprint of cities & regions: comparing resource availability with resource demand. Environment & Urbanization, 18(1), 103–112.
https://doi.org/10.1177/0956247806063978.
Wang, S., Xu, L., Yang, F., & Wang, H. (2014). Assessment of water ecological carrying capacity under the two policies in tieling city on the basis of the integrated system dynamics model. The Science of the total environment, 472, 1070-1081. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2013.11.115
Wei, J., Zeng, W., & Wu, B. (2013). Dynamic analysis of the virtual ecological footprint for sustainable development of the Boao special planning area. Sustainability Science, 8, 595–605.
https://doi:10.1007/s11625-012-0189-x
)