نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم اقتصادی، دانشگاه سمنان

2 دانشیار، گروه اقتصاد، دانشگاه سمنان

3 استاد، گروه اقتصاد، دانشگاه سمنان

چکیده

صادرات به‌ عنوان موتور محرک رشد و توسعه اقتصادی کشورهادربازارهای جهانی مهم­ترین هدف سیاست‌گذاری را در بخش تجارت خارجی تشکیل می­دهد. یکی ازالزام‌های گسترش تجارت خارجی، بررسی الگوهای مدرن تجارت بین ­الملل برای شناسایی مسایل اقتصادی و سیاسی مؤثر بر تجارت کشورهاست. اغلب کشورها برای افزایش رشد اقتصادی به ­دنبال توسعه تجارت با سایر کشورها و تولید کالا براساس مزیت­های نسبی هستند.عوامل مختلفی ارزش صادرات ایران را به سایر کشورها تحت تأثیر قرار می‌دهند که در این بین، به نظر می­رسد شاخص­های نهادی پیش­برنده که قادر به فراهم­سازی شرایط مناسبی برای گسترش بازارهای صادراتی ایران هستند، از اهمیت بالایی برخوردارند. در این مقاله، اثر نهادهای سیاسی بر صادرات ایران به کشورهای غرب آسیا طی دوره زمانی 2015-2000 با استفاده از مدل مختلط رگرسیون- خودرگرسیونی فضایی مورد بررسی و تحلیل تجربی قرار می­گیرد. الگوی تحقیق یک مدل رگرسیونی با داده ­های پانل مبتنی‌بر گروه­های مختلف کالایی درسطح کدهای 6 رقمی ازتجارت ایران باکشورهای غرب آسیاست. براساس یافته­ های تحقیق، شاخص حکمرانی که نشان‌دهنده نهادهای سیاسی است، اثرات مثبت و معناداری بر صادرات دارد و به‌طور معناداری صادرات ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

احمدزاده، خالد، یاوری، کاظم، عصاری آرانی، عباس و سحابی، بهرام (1392). «بررسی عوامل نهادی و هم‌گرایی­های منطقه­ای در حوزه­ صادرات خدمات».تحقیقات اقتصادی، سال چهل‌و‌هشتم، شماره 3، 191-165.
اکبری، نعمت­اله و معلمی، مژگان (1384). «یکپارچگی اقتصادی در کشورهای حوزه­ خلیج فارس(استفاده از یک روش اقتصادسنجی فضایی)».پژوهش­های اقتصادی ایران، سال هفتم، شماره 25، 126-109.
آذربایجانی، کریم، سمیعی، ندا و شیرازی، همایون (1389). «اثر نهادها بر روی تجارت دوجانبه کشورهای منتخب خاورمیانه». پژوهش­های اقتصادی ایران، سال پانزدهم، شماره 45، 23-1.
پیرایی، خسرو، تاسان، مونا و دانش‌نیا، محمد (1394). «تأثیر سرمایه­گذاری مستقیم خارجی، نرخ ارز حقیقی و آزادسازی اقتصادی بر صادرات غیرنفتی ایران».تحقیقات اقتصادی، سال پنجاهم، شماره 1، 98-75.
سبحانی، حسن و بیات، سعید (1393). «مقایسه تأثیر بهبود نهادهای سیاسی و اقتصادی بر درآمد سرانه کشورهای صنعتی و نفتی». فصلنامه برنامه­ریزی و بودجه، سال نوزدهم، شماره 1، 178-151.
شاکری، عباس (1383)، «عوامل تعیین‌کننده صادرات غیرنفتی ایران». پژوهش­های اقتصادی ایران، سال ششم، شماره 21، 23-50.
شاه‌آبادی، ابوالفضل، دهقانی احمدآباد، هانی و میرزا بابازاده، سهیلا (1388). «تأثیر عوامل نهادی بر صادرات غیرنفتی کشورهای اسلامی عضو گروه D8». اقتصاد و تجارت نوین، سال پنجم، شماره 17 و 18، 118-97.
شریفی رنانی، حسین و ملااسمعیلی دهشیری، حسن (1392). «اثر نهادها بر صادرات غیرنفتی در کشورهای منتخب عضو اوپک». اقتصاد و تجارت نوین، سال هشتم، شماره 32، 215-193.
صادقی، سیدکمال، پورعبادالهان کویچ، محسن، محمدزاده، پرویز، کریمی، زهرا و علی مرادی افشار، پروین (1395). «بررسی اثرات فضایی فاصله جغرافیایی و تجارت خارجی بر دموکراسی در کشورهای منتخب اسلامی: رویکرد اقتصادسنجی فضایی».نظریه­های کاربردی اقتصاد،  سال سوم، شماره 2، 120-101.
کیمیایی، فاطمه و ارباب افضلی، محمد (1395). «تأثیر حکمرانی و عوامل اقتصاد دانش­بنیان بر صادرات اقتصادهای نوظهور».سیاست­های مالی و اقتصادی، سال چهارم، شماره 13، 114-95.
ناظمی، فرزاد (1388). «بررسی اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر صادرات غیرنفتی».مدیریت صنعتی، سال چهارم، شماره 10، 105-117.
نجفی علمدارلو، حامد، مرتضوی، سیدابوالقاسم و شمشادییزدی، کتایون (1392). «کاربرد اقتصادسنجی فضایی در بررسی عوامل مؤثر بر صادرات محصولات کشاورزی در کشورهای عضو اکو: رهیافت داده­های تابلویی».
پژوهش­های اقتصادی
، سال سیزدهم، شماره 3، 62-49.
هراتی، جواد، بهراد امین، مهدی و کهرازه، ساناز (1394). «بررسی عوامل مؤثر بر صادرات ایران(کاربرد الگوی جاذبه)».فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال ششم، شماره 21، 46-29.
Ahmad, M., and Hall, S. G. (2012( . Institutions and growth: Testing the spatial effect using weight matrix based on the institutional distance concept. MPRA Paper, 42294, 1-26.
Alvarez, I. C., Barbero, J., Rodriguez-Pose, A., and Zofio, J. L. (2018), Does institutional quality matter for trade? Institutional conditions in a sectoral trade framework. World Development, 103(3), 72-87.
Anderson, J. E., and Van Wincoop, E. (2003). Gravity with gravitas: a solution to the border puzzle.  American Economic Review, Nashville, 93(1), 170-192.
Anderson, J. E., and Van Wincoop, E. (2004).Trade costs. Journal of Economic Literature, 42(3), 691-751.
Anderson, J. E., and Young, L. (1999). Trade and contract enforcement. (Boston College, mimeo).
Anderson, J., and Marcouiller, D. (2002). Insecurity and the pattern of trade: An empirical investigation. The Review of Economics and Statistics, 84, 342-352.
Anselin, L. (1999). Spatial econometrics. Bruton Center School of Social Sciences,University of Texas at Dallas, www.csiss.org.
Araujo, L., Mion, G., and Ornelas, E. (2016). Institutions and export dynamics. Journal of International Economics, 98, 2-20.
Badinger, H., and Breuss, F. (2008).Trade and productivity: An industry perspective. Empirica, 35, 213-231.
Baumohl, E., Iwasaki, I., and Kocenda, E. (2018). Institutions and determinants of firm survival in European emerging markets”. Center for Economic Institutions, 1, 1-37.
Bilgin, M. H., Gozgor, G., and Lau, C. K. M. (2017). Institutions and gravity model: The role of political economy and corporate governance. Eurasian Business Review, 7(3), 421-436.
Coase, R. (1937). The nature of the firm. Economica, 4(16), 386-405.
Coe, D. T., Helpman, E., and Hoffmaister, A. W. (2009), “International R&DSpillovers and Institutions”. European Economic Review, 53(7), 723-741.
Crabbe, K., and Beine, M. (2009). Trade, institutions and export specialization. LICOS Discussion Paper Series, 234, 1-48.
De Groot, H.L.F., Linders, G.J., Rietveld, P., and Subramanian, U. (2003). The institutional determinants of bilateral trade patterns. World Bank, Washington, 57(1), 103-123.
De Mendonca, T. G., Lirio, V. S., Braga, M. J., Da Silva, O. M. (2014), Institutions and bilateral agricultural trade. Procedia Economics and Finance, 14, 164-172.
Dollar, D., and Kraay, A. (2002). Institutions, trade and growth. The World BankEconomic Review, 29(6), 221-246.
Egger, P. (2002). An econometric view on the estimation of gravity models and the calculation of trade potentials. World Economy, 25(2), 297-312.
Elhorst, J. P. (2003). Specification and estimation of spatial panel data models. International Regional Science Review, 26(3), 244-268.
Elhorst, J. P. (2011). Spatial panel models. University of Groningen, Department of Economics, Econometrics and Finance, 1-21.
Francois, J., and Manchin, M. (2013). Institutions, infrastructure, and trade. World Development, 46, 165-175.
Gani, A., and Prasad, B. C. (2006). Institutional Quality and Trade in Pacific Island Countries, Asia Pacific Research and Training Network on Trade. Working Paper Series, No.20.
Grossman, G. M., &Helpman, E. (2005). A protectionist bias in majoritarian politics. The Quarterly Journal of Economics120(4), 1239-1282.
Guillaume Meon, P., and Sekkat, K. (2006). Institutional quality and trade: which institutions? Which trade?. University of Brussels, Dulbea cp -140, Bruxelles, Belgium.
Hochman, G., Tabakis, C., and Zilberman, D. (2013). The impact of international trade on institutions and infrastructure. Journal of Comparative Economics, 41, 126-140.
Kabir, M., and Salim, R. (2010). Can Gravity Model Explain BIMSTEC’S Trade?.Journal of Economic Integration, 25(1), 144-166.
Kaufmann, D., Kraay, A., and Mastruzzi, M. (2010). Governance Matters: The Worldwide Governance Indicators, Aggregate Indicators of Governance 1996-2010. URL: http://www.govindicators.org
Knack, P., and Keefer, S. (1995). Institutions and Economic Performance: Cross Country Tests Using Alternative Institutional Measures. Economics and Politics, 7(3), 207-227.
Lavallee, E. (2005). Governance, corruption and trade: A North-South Approach. EURIsCO, University Paris Dauphine.
LeSage, J. P. (1999). Spatial econometrics. Department of Economics, University of Toledo.
Levchenko, A. (2007), Institutional quality and international trade. The Review of Economic Studies, 74(3), 791-819.
Papazolou, C., Pentencost, J., and Marques, H. (2006). Model forecast of the potential trade effects of EU enlargement: lessons from 2004 and path-dependency in integration. World Economy, 29, 1071-1089.
Prabir, D. (2010). Does governance matter for enhancing trade? empirical evidence from Asia. Research and Information System for Developing Countries, Core IVB, Fourth Floor, India Habitat Centre Lodhi Road, New Delhi-110 003, India.
Rodrik, D. (1997). Trade strategy, investment and exports: Another look at East Asia. Pacific Economic Review, 2(1), 1-24.
Spencer, B. J. (1986). What should trade policy target?. Edited by: Paul Krugman, Strategic Trade Policy and the New International Economics, Cambridge, Massachusetts: The MIT press.
Sung, B., and Wen, C. (2018). Causal dynamic relationships between political–economic factors and export performance in the renewable energy technologies market. Energies, 11(4), 1-18.