نویسندگان

1 پژوهشگر گروه اقتصاد کلان و مدلسازی مرکز پژوهش‌های مجلس

2 عضو هیأت علمی و مدیر گروه اقتصاد کلان و مدلسازی مرکز پژوهش‌های مجلس

چکیده

در سال 1394 وزارت صنعت، معدن و تجارت در قالب «راهبرد توسعه صنعتی» و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تحت عنوان «اولویت‌بندی بخشهای کلیدی اقتصاد ایران» بخشهای کلیدی را در آستانه تدوین برنامه ششم توسعه کشور پیشنهاد کردهاند. اولی معیارهای کلی مانند سهم ارزش افزوده، اشتغال، صادرات و ... را ملاک تعیین بخشهای پیشرو و دومی روش متعارف و سنتی پیوندهای پسین و پیشین را مبنای ارزیابی قرار میدهد. یافتههای هر دو نهاد به‌طور کلی توسعه صنایع سنگین را تجویز می‌کنند. در تأیید و یا  رد این یافتهها، از سه روش سنتی، بردار ویژه و حذف فرضی حول سه سؤال مشخص زیر استفاده میشود: یک ‌ بخشهای کلیدی کدامند؟  و با توجه به ساختار اقتصاد ایران نتایج کدامیک از روشها تصویر واقعبینانهتری  به‌دست میدهد؟، دو ‌نتایج حاصله از سه روش تا چه حد در راستای توصیههای پیشنهادی دو نهاد است؟ و سه   نتایج طبقهبندی بخشها برحسب فناوری بالا، پایین و متوسط مستخرج از سه روش تا چه اندازه متفاوت است؟ یافته‌های کلی مقاله نشان میدهند که یک ‌ نتایج در روش حذف فرضی به علت در نظر گرفتن مبادلات واسطه بین بخشی و اندازه واقعی تقاضای نهایی و ارزش افزوده  بخشها،  تصویر  واقعبینانهتری  نسبت به  دو  روش دیگر که  فقط متکی به  مبادلات  واسطهای هستند  نشان می‌دهد.  به‌طورکلی در روش حذف فرضی، از تعداد زیربخش‌های صنعت به‌عنوان  بخشهای کلیدی کاسته شده و زیربخش‌های خدمات  به‌ویژه  خدمات توزیعی "عمدهفروشی و خردهفروشی" و "حملونقل" در جرگه بخش‌های کلیدی قرار می‌گیرند. دو ‌ بر خلاف  دو روش سنتی و بردار ویژه‌ نتایج روش حذف فرضی تصویر متفاوتی نسبت به نتایج گزارش دو نهاد مذکور ارائه می‌دهد، به‌طوری‌که سهم صنعت کاهش و به سهم کشاورزی و خدمات افزوده می‌شود و سه‌ طبقه‌بندی بخش‌های کلیدی  بر حسب سطوح  فناوری نشان می‌دهند که"صنایع دارویی" با فناوری برتر و "مواد و محصولات شیمیایی" با فناوری بالاتر از متوسط در هر سه روش مشترک هستند، حال آنکه تفاوت قابل ملاحظه‌ای در طبقه‌بندی صنایع با فناوری پایین‌تر از متوسط و پایین بین سه روش مشاهده می‌گردد. 

کلیدواژه‌ها

اسفندیاری، علی اصغر (1377)، «تشخیص صنایع کلیدی بر مبنای پیوندهای فراز و نشیب با استفاده از جدول داده – ستانده سال 1365»، مجله برنامه‌ریزی و بودجه، شماره 25 و 26، صص 40-3.
اسفندیاری، علی اصغر (1381)، «تشخیص صنایع کلیدی از دیدگاه اشتغال با استفاده از جدول داده -ستانده»، مجله برنامه‌ریزی و بودجه، شماره 75، صص 116-63.
اسفندیاری، علی اصغر و اعظم مرادی (1391)، «شناسایی جایگاه پتروشیمی در اقتصاد ایران با استفاده از بردارهای ویژه»، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال ششم، شماره 3  (پیاپی 19)، صص 39-21.
بانوئی، علی اصغر (1391)، «ارزیابی شقوق مختلف نحوه منظور کردن واردات و روش‌‌های تفکیک آن با تاکید بر جدول متقارن سال 1380»، مجله علمی پژوهشی سیاستگذاری اقتصادی، سال چهارم، شماره 7، صص 73-31.
بانوئی، علی اصغر، فرشاد مومنی و سید ایمان آزاد (1386)، «بررسی کمی جایگاه بخش خدمات و زیربخش‌های آن در اقتصاد ایران»،  فصلنامه اقتصاد و جامعه، سال چهارم، شماره  15 و 16، صص 83-63.
بانوئی، علی اصغر، محمدقلی یوسفی وحسن ورمزیار (1377)، «بررسی روش­شناسی پیوندهای پسین و پیشین و تعیین محتوای واردات بخش­های اقتصاد ایران»،  مجله برنامه و بودجه، شماره 9، صص 93-63.
بانوئی، علی اصغر، فرشاد مومنی و سید ایمان آزاد‌ (1388)، «به کارگیری پیوندهای نسل اول، دوم و سوم در سنجش خدمات تولیدی و خدمات توزیعی: تجربه ایران و بعضی از کشورهای منتخب»، مجموعه مقالات سومین همایش کاربرد تکنیک‌های داده ستانده در برنامه­ریزی اقتصادی و اجتماعی، صص 943-905، مرکز تحقیقات اقتصاد ایران، دانشگاه علامه طباطبایی، دوازدهم اسفند 1388، تهران.
بانوئی، علی اصغر، محمد جلوداری ممقانی و سیدایمان آزاد (1388)، «بکارگیری روش بردار ویژه در سنجش  پیوندهای پسین و پیشین بخش‌های اقتصادی»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، دوره 13، شماره 41، صص 77-53.
بانوئی، علی اصغر، محمد جلوداری ممقانی و مجتبی محققی (1386)، «شناسایی بخش‌های کلیدی برمبنای رویکردهای سنتی و نوین طرف‌های عرضه و تقاضای اقتصاد»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، دوره 7، شماره 1، صص 30-1.
بزازان، فاطمه، علی اصغربانوئی و سمیه رضایی (1388)، «اهمیت بخش مسکن (ساختمان‌های مسکونی) در اقتصاد ایران بر مبنای رویکرد نوین پیوندهای طرف تقاضا و عرضه»، مجموعه مقالات سومین همایش کاربرد تکنیک‌های داده ستانده دربرنامه‌ریزی اقتصادی و اجتماعی، صص 903-873.، مرکز تحقیقات اقتصاد ایران، دانشگاه علامه طباطبایی، دوازدهم اسفند 1388، تهران.
سازمان برنامه و بودجه، «اولویت­بندی بخش­های کلیدی اقتصاد»، 1394.
صادقی، نرگس (1394)، «شناسایی بخش­های کلیدی» ، مرکز پژوهش­های مجلس، شماره مسلسل 14743.
صادقی، نرگس (1394)، «مروری بر روش­های شناسایی بخش­های کلیدی»، مرکز پژوهش­های مجلس، شماره مسلسل 14726.
عطوان، مهدی (1386)، «محاسبه پیوندهای پسین و پیشین فعالیت‌های اقتصادی در ایران بر اساس روش حذف فرضی»، فصلنامه حساب‌های اقتصادی ایران، سال دوم، شماره 2، صص 43-26.
والی‌زاده، ابوالمحسن، نرگس صادقی و سیدهادی موسوی نیک (1394)، «پایه­های آماری بهنگام سازی جدول داده – ستانده برای سال 1390 »، (ویرایش دوم)، مرکز پژوهش­های مجلس، شماره مسلسل 13989.
وزارت صنعت، معدن و تجارت، «برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت»، 1394.
ولی نژاد ترکمانی، رضا ، علی اصغر بانوئی و محمد جلوداری ممقانی (1388)، «ارزیابی پیوندهای بین بخشی با استفاده از روش بردار ویژه – مطالعه موردی استان تهران»، مجموعه مقالات سومین همایش کاربرد تکنیک‌های داده ستانده دربرنامه­ریزی اقتصادی و اجتماعی، صص 430-407،  مرکز تحقیقات اقتصاد ایران، دانشگاه علامه طباطبایی، دوازدهم اسفند 1388، تهران،
یوسفی، محمدقلی (1391)، «تعیین پیوندهای بین بخشی در اقتصاد ایران با استفاده از روش حذف فرضی»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال دوازدهم، شماره 4، صص 170-155.
Cella, G. (1984), "The Input-Output Measurement of Inter-industry Linkages", Oxford Bulletin of Economics and Statistics, Vol.46, No. 1, pp. 73–84.
Chenery, H. & Watanabe, T. (1958), "International Comparisons of the Structure of Production", Econometrica: Journal of the Econometric Society, Vol.26, No.4, pp. 487–521.
Dietzenbacher, E. & Lahr, M. (2013), "Expanding Extractions", Economic Systems Research, Vol. 25, No 3, PP. 341-360.
Dietzenbacher, E. & Van der Linden, J. A. (1997), "Sectoral and Spatial Linkages in the EC Production Structure", Journal of Regional Science, Vol. 37, No.2, pp. 235-257.
Dietzenbacher, E. (1992), "The Measurement of Inter-industry Linkages: Key Sectors in the Netherlands"; Economic Modeling, Vol. 9, No. 4, pp. 419-437.
Ghosh, A. (1958), "Input-Output Approach in an Allocation System", Economica, New Series, Vol. 25, No. 97, pp. 58-64.
Hazari, B. R. (1970), "Empirical Identification of Key Sectors in the Indian Economy",The Review of Economics and Statistics, Vol. 52, No.3, pp. 301–305.
Hirschman, A. O. (1958), The Strategy of Economic Development, New York, Yale University Press.
Jones, L. P. (1976), "The Measurement of Hirschmanian Linkages", Quarterly Journal of Economics, Vol. 90, No.2, pp. 323-333.
Luo J. (2013). "Which Industries to Bail out First in Economic Recession? Ranking US Industrial Sectors by the Power-Of-Pull", Economic Systems Research, Vol. 25, No.2, pp.157-169.
Meller, P. & and Manuel M. (1981), "Small and Large Industry: Employment Generation, Linkages, and Key Sectors", Economic Development and Cultural Change,             Vol.29, No.2, pp. 263-274.                            
Midmore, P., Munday, M. & Roberts, A. (2006). "Assessing Industry Linkages Using Regional Input-Output Tables", Regional Studies, Vol. 40, No.3, pp. 329-343.
Miller, R. E. & Lahr, M. L. (2001), "A Taxonomy of Extractions", in: Michael L. Lahr and Ronald E. Miller (eds.), Regional Science Perspective in Economic Analysis, (Amsterdam: Elsevier Science) pp. 407-441.
OECD (2011), Science, Technology and Industry Scoreboard, Paris: OECD.
Schultz, S. (1977), "Approaches to Identifying Key Sectors Empirically by Means of Input-Output Analysis", Journal of Development Studies, Vol. 14, No. 1, pp. 77-96.